هزینه آزمایش : 0 ریال

وضعیت ارائه آزمایش : موجود

نوع نمونه :

 بزاق

حجم نمونه :

ادرار 10 ميلي ليتر و ساير نمونه ها 1 ميلي ليتر

نگهداری نمونه :

 7روز 8-2 درجه و تا 3 ماه 20- درجه

حمل و نقل نمونه :

 رعایت زنجیره سرد (8-2 در جه)

راهنمای جمع آوری نمونه :

زمان گرفتن نمونه توسط پزشک معالج تعیین می شود .

گرفتن بزاق باید حد اقل 30 دقیقه پس از صرف غذای جامد و یا مایع انجام شود . در صورت انتخاب ساعات صبح ، نمونه گیری بزاق قبل از مسواک زدن صورت گیرد.

نمونه فريز دفريز نشود.

اطلاعات لازم از بیمار :

سن بيمار, مصرف دارو ,سابقه بيماري

آمادگی لازم قبل از نمونه گیری :

• گاهی اوقات یک نمونه استراحت برای اندازه گیری کورتیزول در زمانی که باید در پایین ترین سطح خود باشد (درست قبل از خواب) به دست می آید. این روش اغلب با اندازه گیری کورتیزول در بزاق به جای خون انجام می شود تا نمونه برداری آسان تر شود. بزاق برای آزمایش کورتیزول معمولاً با قرار دادن یک سواب در دهان و چند دقیقه صبر کردن در زمانی که سواب از بزاق اشباع می شود جمع آوری می شود. دریافت بیش از یک نمونه به پزشک اجازه می دهد تا الگوی روزانه ترشح کورتیزول (تغییر روزانه) را ارزیابی کند.
• قبل از جمع آوری نمونه، دندان ها را مسواک نکنید.
•  به مدت 15 دقیقه قبل از جمع آوری نمونه از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.

• از بیمار پس از خواب راحت شبانه و هنگام صبح خون گرفته شود و هرگونه علایم تنش جسمی (مانند عفونت یا بیماری حاد) یا روحی در بیمار باید به اطلاع پزشک برسد.

• استرس حاد (از جمله بستری شدن در بیمارستان و جراحی)، اعتیاد به الکل، افسردگی، و بسیاری از داروها (به عنوان مثال، کورتیزون های اگزوژن، داروهای ضد تشنج) می توانند تغییرات طبیعی روزانه را از بین ببرند

 

اطلاعات بالینی :

کورتیزول (هیدروکورتیزون) بعنوان مهم ترین کورتیکو استروئید در بخش zona fasciculata of the adrenal cortex غده فوق کلیوی ، با استفاده از ترکیب پیشرو کلسترول تولید می شود . سنتز و ترشح کورتیزول توسط یک مکانیسم بازخورد (feedback mechanism)  در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز- آدرنال (Hypothalamic-pituitary-adrenal axis) کنترل می شود . کورتیزول تا 90% در ترکیب با پروتئین حامل اختصاصی (Corticosteroid binding globulin/CBG)  یا ترانس کورتین (Transcortin)  و آلبومین حمل می شود. تنها بخش کمی از آن بصورت آزاد در خون جریان داشته و دارای اثر بیولوژیکی می باشد.

در حالیکه کورتیزول در سرم بصورت تام اندازگیری می شود، می توان با استفاده از ادرار و بزاق بخش آزاد آنرا که از لحاظ بیولوژیکی فعال است، مشخص نمود. از آنجا که میزان کورتیزول در ادرار وابسته به ریتم ترشح روزانه نیست، لذا بمنظور تشخیص سندرم کوشینگ (Cushing syndrome) از ادرار جمع آوری شده در 24 ساعت استفاده می شود که اغلب با ایراد در جمع آوری ادرار همراه است. طبق مطالعات علمی جدید تر می توان از اندازگیری کوتیزول در بزاق جهت تشخیص سندرم کوشینگ  نیز استفاده نمود . حساسیت و اختصاصی بودن این تست مشابه اندازگیری کورتیزول در ادرار 24 ساعت و آزمایش سرکوب دگزامتازون   (Dexamethasone suppression test) است . بعلاوه اندازگیری کورتیزول در بزاق بخصوص در شیرخواران ، کودکان ، افراد مبتلا به بیماریهای روانی تحت درمان و همچنین در مورد بیماران سرپائی کار برد دارد . قابل توجه است که باید از استرس همراه با خونگیری که سبب افزایش ترشح کورتیزول می شود، جلو گیری نمود .

 

نام روش اندازه گیری :

Elisa

نام های مشابه :

Urinary Cortisol,Salivary Cortisol,Free Cortisol,Dexamethasone Suppression Test,DST,ACTH Stimulation Test

نیازهای همراه نمونه :

 نام و نام خانوادگی-نوع نمونه

عوامل مداخله گر :

• بارداری با افزایش سطوح کورتیزول (Cortisol) همراه است.
• استرس فیزیکی و عاطفی می تواند سطح کورتیزول (Cortisol) را افزایش دهد. استرس مکانیسم هیپوفیز-قشر مغز را تحریک می کند و در نتیجه تولید کورتیزول را تحریک می کند.
•    داروهایی که ممکن است باعث افزایش سطوح شوند عبارتند از آمفتامین ها، کورتیزون، استروژن، داروهای ضد بارداری خوراکی و اسپیرونولاکتون (آلداکتون).
•    داروهایی که ممکن است باعث کاهش سطوح شوند عبارتند از: آندروژن ها، آمینوگلوتتمید، بتامتازون و سایر داروهای استروئیدی اگزوژن، دانازول، لیتیوم، لوودوپا، متیراپون و فنی توئین (دیلانتین).

موارد عدم پذیرش نمونه :

نمونه های همولیز و ایکتریک

اطلاعات تکمیلی :

اگر بیمار تحت درمان پردنیزون/پردنیزولون است، به دلیل واکنش متقابل با آنتی بادی مورد استفاده در این سنجش، انجام این آزمایش توصیه نمی شود.

در نارسایی اولیه آدرنال، سطح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) افزایش و سطح کورتیزول کاهش می یابد. در نارسایی ثانویه آدرنال، هر دو سطح ACTH و کورتیزول کاهش می یابد.

هنگامی که علائم کمبود گلوکوکورتیکوئید وجود داشته باشد و مقدار کورتیزول پلاسما در ساعت 8 صبح کمتر از 10 میکروگرم در دسی لیتر باشد (یا مقدار کورتیزول آزاد 24 ساعته ادرار کمتر از 50 میکروگرم در 24 ساعت باشد)، مطالعات بیشتری برای ایجاد تشخیص مورد نیاز است. 3 آزمایشی که اغلب مورد استفاده قرار می گیرند، آزمایش تحریک ACTH (کوسینتروپین)، آزمایش متیراپون و آزمایش هیپوگلیسمی ناشی از انسولین هستند. ابتدا باید غلظت پایه ACTH پلاسما اندازه گیری شود و آزمایش تحریک کوتاه کوسینتروپین انجام شود.

به طور معمول، سطح کورتیزول در هنگام خواب بسیار کم است و بالاترین سطح آن بعد از بیدار شدن دیده می شود، هرچند این الگو می تواند در شرایطی که فرد بصورت شیفتی فعالیت می کند و در زمانهای مختلف از روز می خوابد، تغییر کند.

سطح کورتیزول افزایش یافته یا طبیعی معادل با سطح کورتیزول در زمان خواب، کورتیزول بیش از حد و سندرم کوشینگ را نشان می دهد. اگر این کورتیزول بیش از حد پس از یک آزمایش سرکوب کننده دگزامتازون یک روزه کاهش نیابد، یا اگر کورتیزول ادرار 24 ساعته افزایش یابد، یا اگر سطح کورتیزول بزاق در اواخر شب افزایش یابد، این نشان می دهد که کورتیزول اضافی ناشی از تولید غیرطبیعی تولید ACTH است توسط هیپوفیز یا وجود تومور خارج از هیپوفیز یا تولید غیرطبیعی توسط غده آدرنال است. آزمایشات دیگر به تعیین دقیق علت کمک خواهد کرد. (به بخش "نحوه استفاده از آن" مراجعه کنید.)

اگر کورتیزول کافی وجود نداشته باشد و فرد آزمایش شده به یک آزمایش تحریک کننده ACTH پاسخ دهد، احتمالا این مشکل به دلیل عدم تولید ACTH توسط هیپوفیز است. اگر فرد به آزمایش تحریک ACTH پاسخ نمی دهد، احتمال بیشتر این است که مشکل در غدد آدرنال باشد. اگر غده فوق کلیه از نظر ضعف عملکرد هیپوفیز و یا تولید ACTH نقص داشته باشد، گفته می شود که فرد مبتلا به نارسایی ثانویه آدرنال است. اگر کاهش تولید کورتیزول ناشی از آسیب به آدرنال باشد، گفته می شود که فرد مبتلا به نارسایی آدرنال یا بیماری ادیسون است.

هنگامی که یک اختلال شناخته شده و مرتبط با غده هیپوفیز، غده فوق کلیه یا علت دیگر باشد، پزشک ممکن است از تست های دیگر مانند CT (توموگرافی کامپیوتری) یا MRI (عکسبرداری رزونانس مغناطیسی) استفاده کند تا منبع افزایش کورتیزول را پیدا کند (مانند هیپوفیز، آدرنال، و یا سایر تومورها) و میزان آسیب به غدد را مورد آزمایش قرار دهد.