تومور مارکرها در سرطان سینه
ومور ماركرها موادي اغلب پروتئيني هستند كه در ادرار يا سرم فرد وجود دارند و توسط تومور ويا بدن فرد در پاسخ به سرطان توليد مي شوند. تومور ماركرها انواع مختلفي دارند. برخي در نوع خاصي از سرطان توليد مي شوند و به اصطلاح اختصاصي هستند و برخي در انواع مختلفي از سرطان ها ديده مي شوند. براي انجام تست تومور ماركرها، پزشك نمونه ي ادرار يا خون بيمار را به آزمايشگاه مي فرستد وماركر با آنتي بادي ضد تومور ماركر ساخته شده در بدن باند مي شود. گاهي اوقات نيز قسمتي از خود تومور براي انجام آزمايش مورد استفاده قرار مي گيرد.
البته بالا رفتن سطح تومورماركر الزاما” نشانه ي وجود سرطان نيست. گاهي تومور ماركر توسط سلول هاي سالم توليد مي شوند و در فرد غير سرطاني باعث بالا رفتن سطح تومور ماركر خاصي مي شود. همچنين ممكن است فردي كه دچار سرطان است سطح بالايي از تومور ماركر را نشان ندهد، لذا پزشك علاوه بر تست تومور ماركر با گرفتن تاريخچه ي بيمار، سابقه ي خانوادگي، علائم باليني و ساير تست هاي آزمايشگاهي به وجود سرطان در فرد پي مي برد.
موارد استفاده ي تومور ماركر ها
1) غربالگري و تشخيص زود هنگام سرطان: غربالگري بدين منظور انجام مي شود كه سرطان در فردي كه هنوز علائم باليني را ظاهر نكرده تشخيص داده شود، يعني تشخيص سرطان در مراحل اوليه براي اين منظور از تومور ماركرها استفاده مي شود.
2) تشخيص منشأ سرطان: البته بيشتر تومورماركرها به دليل آنكه اختصاصيت كافي ندارند و در سرطان هاي مختلف يا موقعيت هاي پاتولوژيك ديگر مي توانند ترشح شوند، زياد براي اين منظور كاربرد ندارند و بيشتر از بيوپسي براي تشخيص سرطان استفاده مي شود، اما تومور ماركرها مي توانند اطلاعات مفيدي در تشخيص منشأ سرطان و يا متاستاز بودن آن بدست دهند.
3) پيش آگهي سرطان: برخي سرطان ها بيشتر از سرطان هاي ديگر رشد كرده و در بدن پخش مي شوند. تومور ماركرها می توانند در تشخيص مهاجم بودن و يا ميزان پاسخ آن به درمان كمك كننده باشند.
4) سنجش موثر بودن درمان: يكي از مهمترين نقش هاي تومور ماركرها، بررسي پاسخ بيمار به درمان به خصوص در سرطان های پيشرفته است. اگر سطح تومور ماركر در خون كاهش يافته باشد، نشان دهنده ی مؤثر بودن درمان است و اگر تومورماركر افزايش پيدا كرده باشد يعني سرطان به درمان پاسخ نداده و نياز است درمان تغيير كند.
5) تشخيص عود سرطان: با انجام مكرر تست تومور ماركرها در افراد سرطاني كه تحت درمان هستند، مي توان پي به عود و بازگشت سرطان برد.
انواع تومور ماركرها در سرطان سينه
- 1) Carsinoembryonic Antigen(CEA)،Cancer Antigen15-3(CA15-3)،Cancer Antigen27.29(CA27.29):
CA15-3 يك گليكوپروتئين موسيني با وزن ملكولي بالاست كه در مجاري غدد شيري تجمع مي كند و توسط دو آنتي بادي 115P8 وPF3 تشخيص داده مي شود. CEA نيز گليكوپروتئيني با وزن ملكولي 200 كيلو دالتون است كه از 1 تا 5 روز و به طور متوسط 3 روز در سرم عمر مي كند. حدود 800 اسيد آمينه و بخش اعظم آن را كربو هيدرات شامل مي شود. همه ي اين تومور ماركرها در 50 تا 90 درصد بيماراني با سرطان سینه ي متاستاتيك يافت مي شوند. برخي پزشكان انجام تست اين تومور ماركرها را براي عود زود هنگام در بيماراني كه نشانه اي از سرطان بعد از جراحي، راديو تراپي و شيمي درماني ندارند و براي تشخيص مفيد بودن روند درمان لازم مي دانند.
- 2) استروژن رسپتور(ER) و پروژسترون رسپتور(PR): سلول هاي سرطاني با ER ياPRنياز به استروژن و پروژسترون براي رشد دارند.تست ERوPRبراي تشخيص اينكه هورمون درماني به خوبي صورت مي گيرد يا خير، كاربرد دارند.
- 3)Human Epidermal growth factor(HER-2) : يك گليكو پروتئين غشايي ترجمه شده از mRNA ، 6 و10 كيلو بازي رمز شده توسط ژن واقع بر كروموزوم7 بوده و وزن ملكولي آن 170 كيلو دالتون است. اين پروتئين در 20 تا 25 درصد موارد سرطان سينه در مقادير بالا يافت مي شود. انجام تست HER2 براي كمك به تشخيص مناسب بودن روند درماني AntiHER2 صورت مي گيرد. همچنين يك عامل مهم در تعيين پيش آگهي سرطان سينه است.
- 4) CA72.4 یا Tumor Associated Glycoprotein72.4 TAG72: يك گليكو پروتئين يا Ag موسيني با وزن ملكولي 1000-220 كيلو دالتون است و با دو آنتي بادي ويژه تشخيص داده مي شود. CC49 در مقابل TAG72 خالص آماده سازي مي شود و B72-3 در مقابل اجزاي ممبران سلول هاي سرطاني سينه است.
- 5) (Cancer Antigen549 (CA549: يك كمپلكس گليكو پروتئيني با وزن ملكولي بالاست و با دو منوكلونال آنتي بادي BC4E549 و BC4N154 واكنش معكوس دارد. در زنان مبتلا به سرطان سينه با stageIII و 50 درصد زنان مبتلا به سرطان سينه با stage IV افزايش مشاهده نمي شود و در 71 درصد با بيماري متاستاتيك افزايش مشاهده مي شود.
- 6)Cathepsin D : كاتپسينD يك گليكو پروتئين است كه ابتدا ترجمه شده و به نوعي با kd52 گليكوزيده مي شود كه بعدا” طي يك مرحله به وزن ملكولي kd48 مي رسد. به عنوان يك ماركر فعاليت استروژن به صورت يك عامل رشد از طريق گيرنده ي انسولينII عمل مي كند و براي پيش آگهي از نظر تهاجم و متاستاز، تومور ماركر مناسبي است.
- 7)Plasma Activator Inhibitor (PAI-1) و Urokinase PlasminogenActivator(UPA) : UPA يك سرين پروتئاز است كه برگشت پلاسمينوژن را به آنزيم پلاسمين فعال را ميانجيگري مي كند. مقادير بيش از حد نرمال اين تومور ماركرها در بافت سرطاني نشان دهنده ي تهاجمي بودن سرطان است (سرعت رشد زياد). تجويز اين تست ها براي يافتن راهي براي حفظ و نگهداري بافت صورت مي گيرد. بيماراني كه UPA و PAI-1 آنها منفي گزارش شود، پيش آگهي خوبي دارند و به شيمي درماني نياز ندارند.
روش هاي آزمايشگاهي
“CA15-3“و “CA27.29“
مقادير طبيعي:>CA15-3 u/ml38 يا Ku/L 38 (واحد SI / CA27.29 >l u/ml22 يا Ku/L 22 ) (واحد SI)
سرم يا پلاسماي سيتراته تا 5 روز در حرارت 8-2 درجه سانتي گراد پايدار است وبراي مدت طولانی تر در 20- درجه سانتي گراد نگهداري شود. معمولا” اين آزمايشها در آزمايشگاه رفرانس و با تكنيك هاي RIA و ELISA به روش Sandwich انجام مي شود.
“CA-549“
مقدار طبيعي: كمتر از Ku/L 15/5 (واحد SI) . حساس ترين نتايج در زمان توأم بودن آن با CEA حاصل مي شود. روش شناسايي آن hybritech IRMA ايمنوراديومتريك است.
“HER-2“
دو متد اصلي براي آن وجود دارد: 1)Immunohistochemistry IHC و 2)flurescence in-situhybridization FISH
متد IHC نشان دهنده ي مقدار پروتئين HER-2 در تومور است و مقدار آن از 0 تا 3+ درجه بندي مي شود.
0 تا 1+ = مقدار HER-2 نرمال و به صورت HER-2 Neg گزارش مي شود.
2+ = مقدار HER-2 متوسط و 3+ = مقدار HER–2 بيشتر از حد نرمال و به صورت HER-2 Pos گزارش مي شود.
زماني كه فرد 2+ باشد، متد FISH نيز انجام مي شود. اين تست مقدار ژن مسئول HER2 /neu gene را در هر سلول اندازه گيري مي كند، در حالي كه IHC سطحHER2 را اندازه گيري مي كند. اين ژن مسئول توليد بيش از حد نرمال اين پروتئين است. گزارش اين تست به صورت FISH-Neg و FISH-Pos مي باشد كه گاهي مثبت بودن آن را به صورت gene amplification نيز گزارش مي كنند.
“CEA“
مقدار طبيعي آن mcg/L 0-2/5 مي باشد. براي تست ml7-10 خون وريدي مورد نياز است و از متد الايزا استفاده مي شود.
“CA72-4“
مقدار طبيعي آن كمتر از mcg/L 4 است. اين تست با استفاده از روش هاي Contocor/IRMA راديو ايمنومتريك، كه در آن دو آنتي بادي B72-3 كه كونژوگه است در مقابل CC49 كه capture است، ساخته مي شود و روش بعدی Immunoessay-fluroscent است كه اساس آن رقابتي است، منتها عامل نشان دار كننده به جاي راديو ايزوتوپ، آنزيم و يا ماده ي فلورسنت است. در اين آزمايش سرم تازه تا 24 ساعت در حرارت 8-2 درجه سانتي گراد و بيشتر از آن در حرارت 20- درجه سانتي گراد پايدار است
