هفته اطلاع رسانی کم کاری تیروئید (۴ الی ۱۰ دی ماه(

هفته اطلاع رسانی کم کاری تیروئید  که در کشور ما  هر ساله از 4 الی ۱0 دی ماه برگزار می‌شود، به منظور افزایش آگاهی عمومی در مورد کم کاری تیروئید، اهمیت تشخیص به موقع و درمان مناسب آن و همچنین ترویج تحقیقات و آموزش‌های مربوط کنترل این بیماری  اختصاص دارد.

غده تیروئید یکی از مهمترین غدد درون ریز بدن است که هورمون هایی که ترشح می کند در تنظیم فعالیت های بدن موثر هستند. کم‌کاری غده تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم    (Hypothyroidism)  در بین بیماری‌های غدد درون‌ریز شایع‌ترین بیماری پس از دیابت است. به زبان ساده این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که غده تیروئید نتواند به اندازه نیاز بدن هورمون تولید کند.

در دنیا از هر ۱۰۰ نفر ۲ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. از آنجایی که بیشتر موارد ابتلا خفیف هستند، بیماران پیش از انجام آزمایش تیروئید متوجه ابتلا نمی‌شوند و هیچ علائمی نیز در خود مشاهده نمی‌کنند. این بیماری می‌تواند در صورت تشدید اغما و بیماری‌های قلبی را درپی داشته باشد. کم کاری تیروئید قابل درمان است و با انجام آزمایش خون شناسایی می‌شود. در ادامه به شرح کامل این بیماری، علایم ،روش های تشخیص و کنترل آن می پردازیم.

کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید هورمون کافی را در جریان خون  تولید یا ترشح نمی کند. در نتیجه متابولیسم  کند می شود. این می تواند باعث افزایش وزن ناخواسته شود و باعث شود همیشه احساس خستگی کنید.

اگرچه افزایش وزن و خستگی مختص کم کاری تیروئید نیست، یک آزمایش خون ساده می تواند به پزشک کمک کند تا این وضعیت را بررسی کند.

تستهای  عملکرد تیروئید(Thyroid Function Tests)   مجموعه‌ای از آزمایش‌های خونی است که برای بررسی عملکرد غده تیروئید استفاده می‌شود. وظیفه  اصلی تیروئید، تولید هورمون هایی است که در تنظیم متابولیسم بدن (فرآیندی که غذا را به انرژی تبدیل می کند) نقش اساسی دارد .

توانایی تفسیر تست های عملکرد تیروئید ابتدا نیاز به درک محور هورمونی تیروئید دارد. هر یک از تست‌های عملکرد تیروئید جنبه متفاوتی از این محور را ارزیابی می‌کند و درک رابطه بین نتایج،  کلید رسیدن به تشخیص است. در ادامه خلاصه ای از محور هورمونی تیروئید جهت درک بهتر تست های عملکرد تیروئید آورده شده است.

بررسی اجمالی محور هورمونی تیروئید

•  همان طور که در شکل بالا می بینید سنتز هورمون تیروئید به شدت توسط محور هیپوتالاموس - هیپوفیز - تیروئید تنظیم می شود.
• در افراد سالم، هورمون آزاد کننده تیروتروپین  (TRH) از هیپوتالاموس باعث تحریک ترشح  هورمون محرک تیروئید(TSH ) از غده هیپوفیز قدامی می شود.
•  TSH به نوبه خود تولید تیروکسین ( T4) و تری یدوتیرونین (T3) را تحریک می کند
• T3 هورمون تیروئید فعال زیستی است و عمدتاً از تبدیل محیطی T4 تحت تأثیر دیودینازها به دست می آید.
• بیش از 99 درصد از مولکول های T4 و T3 به ​​پروتئین های حامل، گلوبولین باندینگ تیروئید (TBG)، ترانس تایرتین و آلبومین متصل هستند و تنها درصد بسیار کمی به عنوان هورمون های آزاد در گردش هستند.
•   هورمون های آزاد با اتصال به گیرنده های تیروئید در هسته سلول های هدف بر  بافت های هدف عمل می کنند. علاوه بر این، آنها بازخورد منفی هم به هیپوتالاموس و هم به غده هیپوفیز می دهند و حلقه سنتز هورمون تیروئید را کنترل می کنند .
•  ترشح TSH به نوسانات جزئی در سطح هورمون تیروئید بسیار حساس است

انواع کم کاری تیروئید

چهار نوع اصلی کم کاری تیروئید وجود دارد:

کم کاری تیروئید اولیه که مستقیماً تیروئید را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث می شود سطح هورمون های تیروئید پایین بیاید. بنابراین غده هیپوفیز هورمون تحریک کننده تیروئید   (TSH) بیشتری تولید می کند.  این وضعیت در شرایط خودایمنی مانند بیماری هاشیموتو و یا بعد از جراحی غده تیروئید و پرتودرمانی رخ  می دهد. کم کاری تیروئید اولیه شایع ترین نوع است.

کم کاری تیروئید ثانویه زمانی رخ می دهد که غده هیپوفیز کم کار (غده ای به اندازه نخود در پایه مغز ) باشد. این نوع نادر کم کاری تیروئید مانع از ارسال TSH توسط غده هیپوفیز به غده تیروئید می شود.

کم کاری تیروئید ثالثیه زمانی اتفاق می افتد که هیپوتالاموس (ساختاری در مغز که بدن را در یک حالت ثابت به نام هموستاز نگه می دارد) هورمون آزاد کننده تیروتروپین (TRH) کافی تولید نمی کند. در نتیجه، غده هیپوفیز  نمی تواند TSH کافی تولید کند.

کم کاری تیروئید تحت بالینی، همچنین به عنوان نارسایی خفیف تیروئید شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که سطح TSH کمی بالا باشد، اما سایر سطوح هورمون تیروئید در محدوده معمولی قرار دارند. کم کاری تیروئید تحت بالینی معمولاً در عرض سه ماه خود به خود از بین می رود.

علائم و علل کم کاری تیروئید

علائم کم کاری تیروئید معمولاً با گذشت زمان به کندی ایجاد می شود. در برخی موارد ممکن است سالها طول بکشد. برخی از علائم احتمالی عبارتند از:

مه مغزی (فراموشی یا مشکل در تمرکز).

افسردگی و اضطراب.

پوست و موی خشک و زبر.

افزایش سطح کلسترول خون.

احساس خستگی (خستگی).

قاعدگی های مکرر یا سنگین.

گرفتگی صدا.

ناتوانی در تحمل دمای سرد

بی حسی یا گزگز در دستان شما.

تغییرات فیزیکی در صورت شما ( افتادگی پلک، پف دور چشم).

درد یا ضعف عضلانی.

افزایش وزن غیر قابل توضیح

علل کم کاری تیروئید

بیماری هاشیموتو شایع ترین علت کم کاری تیروئید است. این یک بیماری خود ایمنی است، بنابراین زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به تیروئید شما حمله کند.

سایر علل کم کاری تیروئید عبارتند از:

• برخی داروها، از جمله لیتیوم، تالیدومید و آمیودارون.
• شرایطی که در بدو تولد وجود دارد، مانند تولد بدون غده تیروئید یا غده تیروئیدی که به درستی کار نمی کند.
• کمبود ید (زمانی که ید کافی در بدن خود ندارید).
• اختلالات غده هیپوفیز، از جمله تومورهای غیر سرطانی.
• تیروئیدیت (التهاب تیروئید که می تواند پس از یک بیماری ویروسی یا بارداری رخ دهد).

عوامل خطر کم کاری تیروئید

هر کسی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شود. اما در زنان احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر است.

بیماری خود ایمنی

استعداد ژنتیکی (یک والدین یا خواهر یا برادر بیولوژیکی مبتلا به این بیماری)

سابقه جراحی تیروئید، از جمله برداشتن غده تیروئید

بارداری

سابقه قبلی پرتودرمانی سر و گردن.

شروع یا توقف برخی داروها.

عوارض کم کاری تیروئید

با درمان، کم کاری تیروئید عوارض چندانی ندارد. اما اگر تیروئید کم کار درمان نشود، می تواند منجر به سایر شرایط سلامتی شود مانند:

گواتر

مشکلات قلبی

ناباروری

سقط جنین یا نقایص مادرزادی

نوروپاتی محیطی

کما میکسدما (عارضه نادری که می تواند اندام های متعددی را درگیر کند و تهدید کننده زندگی است)

تشخیص و آزمایشات

یک پزشک در طول معاینه فیزیکی به آرامی اطراف تیروئید  را فشار می دهد تا ببیند آیا غده  متورم شده است یا خیر.  همچنین در مورد علائم از بیمار می پرسند و سابقه پزشکی را با جزئیات بررسی می کنند.

از آنجا که تیروئید کم کار می تواند علائمی ایجاد کند که شبیه سایر بیماری های غیرمرتبط باشد ، آزمایش خون تیروئید  شامل اندازه گیری  سطح هورمون محرک تیروئید(TSH) و هورمون های  تیروئید (T3 و  T4) در  تشخیص کم کاری تیروئید نقش تعیین کننده دارند.

در الگوریتم زیر تشخیص انواع کم کاری تیروئید نشان داده شده است .

همچنین ممکن است به آزمایش های تصویربرداری تیروئید نیاز باشد که می تواند شامل موارد زیر است :

سونوگرافی

سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)

اسکن جذب تیروئید (نوعی تصویربرداری پزشکی هسته ای)

 درمان کم کاری تیروئید

رایج ترین درمان کم کاری تیروئید، درمان جایگزینی هورمونی است. لووتیروکسین  دارویی است که جایگزین هورمون هایی می شود که تیروئید نمی تواند به طور طبیعی بسازد که  معمولا باید صبح ها با معده خالی مصرف شود. مصرف روزانه لووتیروکسین می تواند سطح هورمون را یکسان کرده و علائم را از بین ببرد.

برای یافتن دوز مناسب، کمی آزمون و خطا لازم است. برای انجام این کار، ارائه دهنده شما آزمایشات معمول خون تیروئید را انجام می دهد تا زمانی که سطح TSH شما یکسان شود.

بیمار باید تا آخر عمر از داروهای کم کاری تیروئید استفاده کند. اگر مصرف آن را متوقف شود، احتمالاً علائم شما برمی گردد.

داروهایی مانند لووتیروکسین بلافاصله شروع به کاهش هورمون ها می کنند. اما معمولاً چند هفته طول می کشد تا  بیمار متوجه بهبود علائم خود شود.

کم کاری تیروئید و بارداری

افرادی که تیروئید کم کار دارند (به ویژه کم کاری تیروئید اولیه) در معرض خطر ناباروری و عوارض بارداری مانند فشار خون بارداری و خونریزی پس از زایمان هستند. اما آزمایش‌های منظم عملکرد تیروئید و مصرف دارو می‌تواند در داشتن بارداری سالم کمک کند. اگر کم کاری تیروئید دارید و فکر می کنید ممکن است باردار باشید، از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود بپرسید که چگونه وضعیت خود را مدیریت کند.

 کم کاری تیروئید در کودکان

برخی از افراد با تیروئید کم کار به دنیا می آیند یا اصلاً تیروئید ندارند. هنگامی که این اتفاق می افتد، پزشکان آن را کم کاری تیروئید مادرزادی می نامند.

 همه نوزادان باید برای کم کاری تیروئید آزمایش شوند  و آزمایش تیروئید جز اولین غربالگری برنامه کشوری نوزادان است . هورمون تیروئید برای رشد کلی و رشد مغز نوزاد ضروری است. اگر کودک  به کم کاری مادرزادی تیروئید مبتلا باشد، پزشک معالج درمان را در هفته های اول زندگی آغاز می کند تا از ناتوانی های ذهنی و تاخیر در رشد جلوگیری کند.

پیشگیری

شما نمی توانید از کم کاری تیروئید جلوگیری کنید. اگر علائمی مانند موارد ذکر شده در بالا مشاهده کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. تشخیص و درمان به موقع بهترین راه برای کاهش خطر عوارض و داشتن یک زندگی سالم است.

اگر علائم کم کاری تیروئید مانند افزایش وزن، خشکی پوست یا خستگی را دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. انجام به موقع آزمایشات و تشخیص دقیق می تواند جلوی پیشرفت بیماری را  بگیرد.

مرکز تخصصی راز شیراز، یکی از بهترین آزمایشگاه‌های شیراز برای انجام این آزمایش ها است. نتایج آزمایش‌ها در این مرکز با رعایت دقیق کلیه استانداردها، دارای حداکثر دقت است. تخصص و مهارت نیروهای تیم راز، و کیفیت و دقت دستگاه‌های بکار رفته در آزمایشگاه راز، آن را تبدیل به یکی از مجهزترین مراکز آزمایشگاهی بخش خصوصی دراستان فارس کرده است.

همکاران ما در آزمایشگاه راز شیراز با شماره تلفن‌های 07132369393-6 و یا از طریق واتساپ با شماره 09914444130 منتظر دریافت سؤالات و راهنمایی شما در این زمینه هستند.

رفرنس:

my.clevelandclinic.org

www.mayoclinic.org

تهیه کننده :

مرضیه آزاد ، کارشناس ارشد ایمنی شناسی پزشکی -واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی راز