هر ساله 20 اکتبر از سوی سازمان جهانی بهداشت بعنوان "روز جهانی پوکی استخوان" نامگذاری می شود که با هدف آموزش و ارتقاء سطح آگاهی ، اقدامات متنوع در سراسر جهان انجام می گردد. در کشور ما نیز "پویش اطلاع رسانی پوکی استخوان"با شعار" استخوان های بهتری بسازیم" برگزار می گردد .

بر اساس آمارهای رسمی در سراسر جهان، پوکی استخوان هر سه ثانیه منجر به یک مورد شکستگی استخوانی می‌شود که در نتیجه هر ساله بیش از8.9  میلیون شکستگی استخوانی را به این عارضه نسبت می‌دهند. همچنین  این عارضه اغلب نادیده گرفته می شود به طوری که تا ۸۰ درصد از افرادی که حداقل یک شکستگی ناشی از آن را متحمل شده اند نه شناسایی شده و نه درمان می شوند.

پوکی استخوان می تواند تأثیر مهمی بر زندگی افراد داشته باشد زیرا شکستگی ها، پتانسیل ایجاد فشار مضاعف قابل توجهی را بر کیفیت زندگی انسان دارند و اغلب فعالیت های روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، خرید یا رانندگی کردن را دشوار می کنند.

احتمال ابتلا به پوکی استخوان با افزایش سن بیشتر می شود و این عارضه یکی از شایع ترین علل شکستگی استخوان ها در افراد مسن و سالمند است. تخمین زده می شود که در سطح جهان از هر سه زن ۵۰ ساله یک نفر و از هر پنج مرد ۵۰ ساله نیز یک نفر از شکستگی ناشی از پوکی استخوان رنج می برند و شیوع این بیماری در زنان مسن بیشتر مشاهده شده است زیرا  پنج تا هفت سال بعد از یائسگی، ۲۰ درصد تراکم استخوان کاهش می یابد.

بیشـترین شکسـتگی مربـوط بـه پوکـی اسـتخوان در ناحیه هـای لگـن، سـتون مهره هـا، مـچ یا قسـمت بـالای بـازو رخ می دهـد. البته گاهـی شکسـتگی یـک اسـتخوان می توانـد در ادامـه بـه شکسـتن سـایر اسـتخوان ها نیـز منجـر شـود. همچنین به دلیل زیرساخت‌های بهداشتی ضعیف و عدم آگاهی در مورد پوکی استخوان در سراسر جهان تنها ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به این عارضه تشخیص داده شده یا تحت درمان قرار می‌گیرند. به همین خاطر تشخیص زودهنگام آن مهم بوده و یکی از اهداف این روز جهانی نیز تشویق افراد برای سنجش تراکم استخوان‌ و آزمایش های تشخیص آن  است. 

اقداماتی نظیر داشتن تغذیه مناسب و انجام مداوم ورزش به حفظ قدرت استخوانی و جلوگیری از شکستگی های آینده می انجامد. سبک زندگی "استخوان سالم" نه فقط در افراد مبتلا به کاهش توده استخوانی و بیماران مبتلا به پوکی استخوان بلکه برای همه، مهم است.

در ادامه به بررسی بیشتر این بیماری،علائم و راه های تشخیص و پیشگیری این بیماری میپردازیم.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان ( Osteoporosis) ، نوعی بیماری است که باعث ضعیف و شکننده‌شدن استخوان‌ها می‌شود. فشارهایی که در حالت عادی باعث آسیب استخوان نمی‌شود در پوکی استخوان می‌تواند آسیب‌رسان باشد . زمین‌خوردن و حتی فشارهای خفیف مانند خم‌شدن بیش‌از‌حد استخوان یا سرفه می‌تواند باعث شکستگی شود.

شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان شدید ممکن است به شکل ترک‌خوردگی (مانند شکستگی مفصل ران) یا به شکل فروپاشی بر اثر فشار (مانند شکستگی فشاری مهره‌های ستون فقرات) باشد. اگرچه شکستگی مربوط به پوکی استخوان در هر استخوانی می‌تواند رخ دهد اما ستون فقرات، مفصل لگن، دنده‌ها و مچ دست، قسمت‌های مستعد و شایع شکستگی هستند. برخی از این شکستگی‌ها می‌توانند عواقب جدی در پی داشته ‌باشند.

شایع ترین نوع شکستگی مرتبط با پوکی استخوان در مهره ها، که استخوان های ستون فقرات هستند، رخ می دهد. این شکستگی ها به عنوان شکستگی های فشاری شناخته می شوند که می توانند یک یا چند مهره را تحت تاثیر قرار دهند. شکستگی ها نیز اغلب در استخوان های مچ دست یا لگن رخ می دهد.

دلایل مختلفی برای ایجاد پوکی استخوان وجود دارد. دو نوع اصلی پوکی استخوان بر اساس علت ضعیف شدن استخوان ها تعیین می شوند:

    -پوکی استخوان اولیه: پوکی استخوان اولیه به طور کلی با افزایش سن رخ می دهد و شایع ترین نوع پوکی استخوان است. برای اینکه استخوان ها قوی بمانند، بدن باید به طور مداوم استخوان جدید تولید کند و در فرآیندی به نام بازسازی، جایگزین استخوان های قدیمی شود. با بالا رفتن سن، تولید استخوان جدید کند می شود که معمولاً به کاهش سطوح هورمون های خاص و همچنین تغییرات ویتامین ها و مواد مغذی در بدن مربوط می باشد.

    -پوکی استخوان ثانویه: پوکی استخوان ثانویه زمانی رخ می دهد که بیماری یا دارویی باعث ضعیف شدن استخوان ها شود. به عنوان مثال، بیماری ها یا داروهایی که سطح هورمون ها را مختل می کنند یا بر جذب و عملکرد ویتامین ها و مواد مغذی تأثیر می گذارد، باعث پوکی استخوان می شوند.

به ندرت، جوانان یا کودکان می توانند بدون هیچ دلیل مشخصی به پوکی استخوان مبتلا شوند. این به عنوان پوکی استخوان ایدیوپاتیک شناخته می شود.

علائم پوکی استخوان چیست؟

افراد مبتلا به هر نوع پوکی استخوان اغلب علائم ظاهری ندارند، به همین دلیل است که پوکی استخوان را یک بیماری خاموش می نامند. طبیعی است که افراد تا زمانی که استخوان شکسته ای نداشته باشند، ندانند که پوکی استخوان دارند.

درد می تواند از علائم پوکی استخوان پس از وقوع شکستگی باشد. با این حال، بسیاری از شکستگی‌های مهره‌ای باعث درد یا سایر علائم اولیه نمی‌شوند و تنها زمانی تشخیص داده می‌شوند که فرد برای سایر مشکلات سلامتی آزمایش انجام داده باشد.

شکستگی استخوان ها می تواند یک عارضه جدی برای سلامتی افراد مبتلا به پوکی استخوان باشد. آسیب های ناشی از زمین خوردن در افراد مبتلا به این بیماری اغلب بدتر است. شکستگی لگن، ستون فقرات و سایر استخوان ها می تواند باعث درد قابل توجهی شود و ممکن است منجر به ناتوانی به خصوص در افراد مسن شود.

 علاوه بر درد  سایر علائمی که احتمالا نشانه پوکی استخوان هستند، عبارتند از:

• کوتاه شدن قد به مرور زمان (معمولا حدود 3 سانتی متر از قد فرد کم می شود.)
• تغییر در وضعیت بدن (خم شدن بدن به سمت جلو(
• تنگی نفس (ظرفیت کمتر ریه به دلیل فشرده شدن دیسک(
• شکستگی استخوان
• احساس درد در قسمت پایین کمر

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند؟

جنسیت و سن، از جمله مهمترین عواملی هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. به همین دلیل، زنان بالای 50 سال یا زنان یائسه بیشتر از دیگران در مغرض ابتلا به این بیماری هستند. زنان در سال های اول پس از ورود به یائسگی دچار تحلیل سریع استخوانها می‌شوند، زیرا یائسگی  باعث کاهش تولید استروژن می‌کردد؛ هورمونی که از تحلیل بیش از حد استخوان محافظت می‌کند. با این حال شاید تعجب کنید اگر بدانید مردان بالای 50 سال بیشتر در معرض شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان هستند تا سرطان پروستات!

بر اساس بررسی های انجام شده، سالانه حدود 80 هزار مرد دچار شکستگی لگن به دلیل پوکی استخوان می شوند. متاسفانه تعداد مردانی که به این  دلیل جان خود را از دست میدهند به طور قابل توجهی از زنان بیشتر است.

علاوه بر این موارد، خطر ابتلا به پوکی استخوان با قومیت فرد نیز مرتبط است. زنان قفقازی و آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. مطالعات نشان میدهند که زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از زنان سفیدپوست پس از شکستگی لگن جان خود را از دست می دهند.

ساختار استخوانها و وزن فرد، از جمله مواردی هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش میدهند. افراد ریزه اندام و لاغر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند، زیرا استخوان کمتری برای از دست دادن نسبت به افرادی با وزن بیشتر و بدن بزرگتر دارند.

سابقه خانوادگی نیز در خطر پوکی استخوان نقش دارد. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما علائمی از پوکی استخوان، مانند شکستگی لگن پس از یک زمین خوردن جزئی داشته اند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما هم وجود داشته باشد.

تغییرات هورمونی:برخی هورمون ها می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، از جمله سطوح پایین استروژن در زنان یائسه. زنانی که به دلیل اختلالات هورمونی یا فعالیت بدنی شدید سیکل های قاعدگی نامنظم دارند نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. همچنین در مردانی که دارای اختلالاتی هستند که باعث کاهش سطح تستوسترون آنها می شود نیز دیده می شود. با این حال، کاهش تدریجی تستوسترون مرتبط با افزایش سن به عنوان یک عامل خطر برای پوکی استخوان در نظر گرفته نمی شود.

رژیم غذایی: کلسیم و ویتامین D نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان دارند. آنها با هم کار می کنند تا به ساخت و حفظ استخوان های قوی کمک کنند. رژیم غذایی با کمبود کلسیم و ویتامین D، به خصوص زمانی که در اوایل دوران کودکی شروع شود، می تواند خطر شکستگی و پوکی استخوان را افزایش دهد. رژیم غذایی شدید و مصرف ضعیف پروتئین نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.

شرایط پزشکی: پوکی استخوان همچنین می تواند ناشی از سایر شرایط پزشکی باشد که به راحتی قابل درمان یا مدیریت هستند. اگر هر یک از این شرایط را دارید، مهم است که بر سلامت استخوان خود تاکید بیشتری داشته باشید:

بیماری های خودایمنی: آرتریت روماتوئید، لوپوس، مولتیپل اسکلروزیس، اسپوندیلیت آنکیلوزان

بیماری های دستگاه گوارش: بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده

بیماری های خونی: بیماری سلول داسی شکل، تالاسمی

بیماری های هورمونی: دیابت، تیروئید پرکار/کم فعال، سندرم کوشینگ، تیروتوکسیکوز، پریودهای نامنظم، یائسگی زودرس یا زودرس

بیماری های عصبی: سکته مغزی، بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس، آسیب نخاعی

سرطان: پستان، پروستات، لوسمی، لنفوم، مولتیپل میلوم

بیماری های روانی: افسردگی، اختلالات خوردن

سایر موارد: HIV/AIDS، COPD، بیماری مزمن کلیه، بیماری کبد، فلج اطفال، اسکولیوز، سوء تغذیه، کاهش وزن

برخی از عمل های پزشکی نیز می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، مانند پیوند اعضا، عمل جراحی معده، عمل‌های بای پس گوارشی، و سایر جراحی‌های کاهش وزن.

بارداری و شیردهی:پوکی استخوان مرتبط با بارداری و شیردهی (PLO) کاهش موقت تراکم استخوان در دوران بارداری و در دوران شیردهی زن است. شکستگی‌ها بسیار نادر هستند، اما زمانی که اتفاق می‌افتند، بیشتر در ستون فقرات رخ می‌دهند و با کمردرد شدید تظاهر می‌کنند.

داروها: بسیاری از داروها می توانند باعث تحلیل استخوان شوند، به خصوص زمانی که طولانی مدت یا در دوزهای بالاتر مصرف شوند. این شامل:

استروئیدها: کورتیزون، پردنیزون

ضد تشنج: فنی توئین، فنوباربیتال

ضد سرطان: داروهای شیمی درمانی، سیکلوسپورین، تاکرولیموس، تاموکسیفن، متوترکسات

مهارکننده های پمپ پروتون و آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم

داروهای ضد افسردگی: Lexapro®، Prozac®، Zoloft® (SSRIs)، لیتیوم

داروهای ضد دیابت: Actos®، Avandia® (thiazolidinediones)

مهارکننده های آروماتاز: Arimidex®، Aromasin®، Femara®

هپارین

عدم تحرک بدنی: می تواند شما را مستعد افتادن و شکستگی استخوان کند. ورزش های ساده مانند پیاده روی، می تواند به تقویت استخوان ها و عضلات شما کمک کند.

مصرف بیش از حد الکل: میزان الکلی که می نوشید به طور مستقیم با خطر شکستگی شما مرتبط است. هر چه بیشتر بنوشید، خطر شما بیشتر می شود.

سیگار کشیدن: سیگار با کاهش تراکم استخوان ارتباط مستقیم دارد. هنوز مشخص نیست که آیا سیگار خود دلیل آن است یا اینکه سیگاری ها تمایل بیشتری به سایر عوامل خطر پوکی استخوان دارند، مانند نوشیدن الکل بیشتر. صرف نظر از این، ثابت شده است که سیگار کشیدن می تواند باعث افزایش خطر شکستگی شود و تأثیر منفی بر بهبود استخوان پس از شکستگی دارد.

تست های پوکی استخوان

تست های پوکی استخوان را می توان برای اهداف مختلف توصیه کرد. آزمایش معمولاً برای غربالگری، تشخیص، ارزیابی خطر یا نظارت استفاده می شود.

غربالگری:  به دنبال نشانه هایی از وضعیت سلامت در فردی است که هیچ علامتی ندارد. هدف از غربالگری تشخیص استخوان های ضعیف در افرادی است که درد یا سایر علائم پوکی استخوان ندارند. شناسایی استخوان های شکننده ممکن است به جلوگیری از شکستگی های آینده کمک کند.

تشخیص:  آزمایشی است که برای تعیین علت علائم فرد انجام می شود. تست‌ها می‌توانند پوکی استخوان را پس از تشخیص شکستگی استخوان بررسی کنند. تست های تشخیصی همچنین می توانند به تمایز بین پوکی استخوان و سایر بیماری هایی وکه می توانند بر استخوان ها تأثیر بگذارند، کمک کنند.

ارزیابی ریسک:  روشی برای پیش‌بینی میزان احتمال تجربه یک مشکل سلامتی است. افراد مبتلا به پوکی استخوان می توانند درجات مختلفی از ضعف استخوانی داشته باشند و آزمایش می تواند تشخیص دهد که چه کسانی در معرض خطر شکستگی بیشتری هستند. فرمول های خاصی برای کمک به پزشکان برای تخمین احتمال شکستگی استخوان در یک فرد ایجاد شده است.

مانیتورینگ:  ارزیابی این  که چگونه یک بیماری به درمان پاسخ می دهد یا چگونه وضعیت یک فرد در طول زمان تغییر می کند. برای افراد مبتلا به پوکی استخوان، آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند به ردیابی خطر شکستگی و تعیین اینکه آیا درمان مؤثر است یا خیر، کمک می‌کند.

بسیاری از آزمایش ها را می توان برای بیش از یک هدف مورد استفاده قرار داد، بنابراین برای بیمار مهم است که با پزشک خود در مورد نوع آزمایش پوکی استخوان توصیه شده و نقش خاص آن در مراقبت های بهداشتی صحبت کند.

انواع تست های پوکی استخوان

انواع مختلفی از آزمایش ها و معاینات برای پوکی استخوان وجود دارد. تقریباً برای همه بیماران، معاینه فیزیکی و بررسی سلامت بخش‌های مهم ارزیابی سلامت استخوان است. طیف وسیعی از آزمایشات اضافی ممکن است بر اساس شرایط فردی شما در نظر گرفته شود.

در بخش های زیر اطلاعات بیشتری در مورد انواع مختلف آزمایش ها و ارزیابی های مربوط به پوکی استخوان ارائه می شود.

سابقه سلامت

تاریخچه سلامت شامل این است که پزشک سؤالات مختلفی در مورد وضعیت سلامتی شما می پرسد. این شامل بحث در مورد علائم فعلی شما و همچنین تجربیات پزشکی گذشته و سابقه خانوادگی مسائل مختلف سلامتی شما است.

در طول این بررسی سلامت، ممکن است از شما در مورد شکستگی‌های قبلی استخوان، سایر شرایط سلامتی که دارید، داروهایی که مصرف می‌کنید، عادات سبک زندگی‌تان، یائسگی و/یا اینکه آیا یکی از اعضای خانواده دچار پوکی استخوان بوده است، سؤال شود.

علاوه بر این، پزشک ممکن است در مورد هر گونه تغییر سلامتی، از جمله علائمی که می تواند با شکستگی استخوان همراه باشد، سوال کند. اگر اخیراً دچار شکستگی استخوان شده اید، پزشک از علت آن می پرسد. اگر شکستگی شکنندگی داشتید، بررسی سلامت خود ممکن است برای تشخیص پوکی استخوان کافی باشد.

معاینه فیزیکی

یک معاینه فیزیکی به پزشک شما اجازه می دهد تا هرگونه نشانه ای از یک مشکل اساسی سلامتی را بررسی کند. این می تواند شامل نگاه دقیق به مناطقی باشد که ممکن است درد را تجربه کنید.

معاینه فیزیکی برای پوکی استخوان ممکن است شامل بررسی وضعیت بدن، اندازه گیری قد و وزن، ارزیابی قدرت عضلانی و تجزیه و تحلیل نحوه راه رفتن باشد.

یافته‌های غیرطبیعی در معاینه فیزیکی می‌تواند شواهدی از ضعف استخوان یا وضعیت سلامت دیگری ارائه دهد. این یافته ها می تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد که آیا آزمایشات اضافی برای پوکی استخوان ضروری است یا خیر.

اسکن مرکزی DXA

جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA یا (DEXA نوعی آزمایش است که تراکم استخوان را اندازه گیری می کند که به عنوان تراکم معدنی استخوان ( BMD) نیز شناخته می شود. اسکن مرکزی DXA تراکم استخوان را در نواحی مستعد شکستگی ارزیابی می کند. در بیشتر موارد، DXA مرکزی تراکم استخوان را در ستون فقرات و لگن اندازه گیری می کند.

اسکن DXA مرکزی هم دقیق ترین و هم رایج ترین نوع تست تراکم استخوان است. از یک اشعه ایکس با دوز کم برای تعیین میزان مواد معدنی در ناحیه خاصی از استخوان استفاده می کند.

با بررسی استخوان ها در حداقل دو محل، یک تست مرکزی DXA می تواند نمرات تراکم استخوانی خاصی را ارائه دهد:

T-score تراکم استخوان شما را با یک جوان سالم مقایسه می کند.

Z-score تراکم استخوان شما را با یک فرد متوسط ​​در سن شما مقایسه می کند.

اسکن DXA مرکزی نقش مهمی در تست پوکی استخوان دارد. آنها اغلب برای غربالگری ضعف استخوان و برای تشخیص پوکی استخوان استفاده می شوند. امتیازهای T یا Z می‌تواند ارزیابی خطر شکستگی‌ها را امکان‌پذیر کند و اسکن‌های دوره‌ای DXA مرکزی به پزشکان اجازه می‌دهد تا تغییرات در تراکم استخوان را در طول زمان و در پاسخ به درمان بررسی کنند.

ارزیابی شکستگی مهره ها

ارزیابی شکستگی مهره ها (VFA) نوعی آزمایش است که اغلب همزمان با اسکن DXA مرکزی انجام می شود. در طول یک VFA، از اشعه ایکس با دوز بسیار کم برای بررسی ستون فقرات برای نشانه‌های شکستگی یا سایر ناهنجاری‌ها استفاده می‌شود. این می تواند به شناسایی شکستگی های فشاری مهره ها و ارزیابی خطر شکستگی های بعدی کمک کند.

اسکن DXA محیطی

اسکن DXA محیطی تراکم استخوان را در پاشنه، انگشتان یا مچ دست به جای ستون فقرات یا لگن اندازه گیری می کند. دستگاه‌های DXA جانبی کوچک و قابل حمل هستند، بنابراین این نوع آزمایش ممکن است در برخی نمایشگاه‌ها یا داروخانه‌ها در دسترس باشد.

در حالی که اسکن DXA محیطی معمولا راحت تر از اسکن DXA مرکزی است، خطر شکستگی را به درستی پیش بینی نمی کند و نمی تواند برای تشخیص پوکی استخوان استفاده شود. به همین دلیل، نتایج غیرعادی در اسکن DXA محیطی معمولاً باید با اسکن مرکزی DXA تأیید شود.

سایر آزمایشات شکنندگی استخوان

در حالی که اسکن DXA رایج‌ترین روش برای ارزیابی سلامت استخوان است، آزمایش‌های دیگری ممکن است در زمانی که اسکن DXA امکان‌پذیر یا در دسترس نباشد استفاده شود. نمونه هایی از سایر آزمایشات شکنندگی استخوان عبارتند از:

سونوگرافی کمی (QUS) : این آزمایش از اولتراسوند برای ایجاد تصویری از استخوان، معمولاً در اطراف پاشنه، استفاده می کند. این می تواند به پیش بینی خطر شکستگی کمک کند، اما تراکم مواد معدنی استخوان را اندازه گیری نمی کند. در حالی که دستگاه QUS قابل حمل است و می تواند اطلاعات مفیدی را ارائه دهد، این آزمایش نمی تواند به تنهایی برای تشخیص پوکی استخوان یا نظارت بر پاسخ به درمان استفاده شود.

توموگرافی کامپیوتری کمی (QCT) : این نوع آزمایش از اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) برای اندازه گیری تراکم استخوان ستون فقرات استفاده می کند. اسکن‌های QCT بر چندین عکس اشعه ایکس تکیه دارند که یک کامپیوتر آن‌ها را در یک تصویر چند بعدی ترکیب می‌کند. سی تی اسکن کمی می تواند تراکم استخوان را به درستی اندازه گیری کند، اما در مقایسه با اسکن DXA، مستلزم قرار گرفتن در معرض پرتوهای بیشتری است و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

سایر آزمایشات تصویربرداری

آزمایش پوکی استخوان می‌تواند شامل آزمایش‌های دیگری باشد که تصویری از استخوان‌ها ارائه می‌دهند. این آزمایش‌ها می‌توانند شکستگی‌هایی را که ممکن است با پوکی استخوان مرتبط باشند را تشخیص دهند. نمونه هایی از تست های تصویربرداری عبارتند از:

اشعه ایکس: اشعه ایکس می تواند به سرعت تصویری از یک یا چند استخوان ایجاد کند. پزشکان ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس از قسمت‌های مختلف بدن مانند لگن، قسمتی یا تمام ستون فقرات یا استخوان‌های قفسه سینه و ستون فقرات را تجویز کنند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI:( MRI از آهنرباهای قدرتمند برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می کند. ام آر آی می تواند برای قسمت های مختلف بدن به منظور بررسی علائم آسیب استفاده شود. به عنوان مثال، MRI ناحیه کمری ممکن است شکستگی های ستون فقرات تحتانی مرتبط با پوکی استخوان را پیدا کند.

تست های آزمایشگاهی

پس از تشخیص پوکی استخوان، پزشک ممکن است آزمایش‌های آزمایشگاهی خاصی را به منظور بررسی بیماری‌های زمینه‌ای که می‌تواند بر استخوان‌ها تأثیر بگذارد، توصیه کند.

این آزمایش اغلب شامل جمع آوری نمونه خون است. چندین ماده مختلف را می‌توان در خون اندازه‌گیری کرد تا ناهنجاری‌هایی را که می‌تواند نشانه‌ای از سایر مشکلات سلامتی از جمله بیماری‌هایی باشد که بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند، جستجو کند.

انواع مختلفی از آزمایش خون وجود دارد که ممکن است در افراد مبتلا به پوکی استخوان یا تراکم استخوان پایین انجام شود. برخی از این آزمایش‌ها سطوح ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف را بررسی می‌کنند، مانند:

کلسیم

ویتامین D

فسفر

الکترولیت ها

آزمایش همچنین ممکن است موادی را در خون اندازه گیری کند که می تواند نشان دهد که اندام هایی مانند کبد و کلیه چقدر خوب کار می کنند. این تست ها عبارتند از:

آلبومین

پروتئین کل

کراتینین

آلکالین فسفاتاز (ALP)

آلانین آمینوترانسفراز (ALT)

آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)

بسیاری از این اندازه‌گیری‌ها در یک تست چند جزئی مانند پانل متابولیک جامع (CMP) گنجانده شده‌اند. علاوه بر این، آزمایش‌های آزمایشگاهی زیر ممکن است برای بررسی ناهنجاری‌های سلول‌های خونی و سطوح هورمون‌های خاص تجویز شود:

شمارش کامل خون (CBC)

هورمون محرک تیروئید (TSH)

هورمون پاراتیروئید (PTH)

در برخی موارد، آزمایش ادرار نیز ممکن است برای بررسی شرایط زمینه ای توصیه شود. انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی به علائم و سابقه سلامتی بیمار بستگی دارد.

مرکز تخصصی راز شیراز، یکی از بهترین آزمایشگاه‌های شیراز برای انجام این آزمایش ها است. نتایج آزمایش‌ها در این مرکز با رعایت دقیق کلیه استانداردها، دارای حداکثر دقت است. تخصص و مهارت نیروهای تیم راز، و کیفیت و دقت دستگاه‌های بکار رفته در آزمایشگاه راز، آن را تبدیل به یکی از مجهزترین مراکز آزمایشگاهی بخش خصوصی دراستان فارس کرده است.

همکاران ما در آزمایشگاه راز شیراز با شماره تلفن‌های -607132369393 و یا از طریق واتساپ با شماره 09914444130 منتظر دریافت سؤالات و راهنمایی شما در این زمینه هستند.

تست های نشانگر چرخش استخوان

آزمایش‌های نشانگر گردش استخوان (BTM) سعی می‌کنند تعیین کنند که استخوان چقدر سریع شکسته و اصلاح می‌شود. این تست ها به طور گسترده در تست پوکی استخوان استفاده نمی شوند، اما ممکن است در شرایط خاصی توصیه شوند. به عنوان مثال، آزمایشات BTM ممکن است به تشخیص پوکی استخوان ناشی از پیری طبیعی از تحلیل استخوان مربوط به بیماری های کلیوی کمک کند. تحقیقات بیشتر برای روشن شدن و گسترش نقش تست‌های نشانگر چرخش استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان ضروری است.

بیوپسی استخوان

بیوپسی استخوان عملی برای برداشتن یک قطعه کوچک از استخوان است که می‌توان آن را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد یا از نظر ناهنجاری‌ها آزمایش کرد.

بیوپسی استخوان به ندرت برای آزمایش پوکی استخوان مورد نیاز است، اما ممکن است در برخی موارد ضروری باشد. برای مثال، بیوپسی استخوان ممکن است برای تعیین اینکه آیا آسیب استخوان ناشی از بیماری کلیوی یا پوکی استخوان است، لازم باشد.

آزمایش مارکرهای بازسازی استخوان

آزمایش مارکرهای بازسازی استخوان (BTM) سعی می‌کنند تعیین کنند که استخوان چقدر سریع شکسته و اصلاح می‌شود. این تست ها به طور گسترده در تست پوکی استخوان استفاده نمی شوند، اما ممکن است در شرایط خاصی توصیه شوند. . این مارکرها می توانند قبل و بعد از درمان برای ارزیابی درمان درخواست شوند. هرچقدر این مارکرها افزایش یابند نشان دهنده تحلیل بیشتر استخوان‌ها و پوکی استخوان است.

• مارکر CTX: مارکر ctx به تنهایی می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مرتبط با استخوان مانند نرمی استخوان، سرطان‌های استخوانی و پوکی استخوان استفاده شود.

دراثر فعالیت سلول های استئوکلاست با هیدرولیز کلاژن ، اسید آمینه های انتهایی در قسمت C-Terminal جدا شده و وارد جریان خون می شوند که به آن CTX یا B-Cross Lap می گویند. لذا مقادیر بالای مارکر بیوشیمیایی CTX در خون نشانه افزایش بازجذب استخوان (تحلیل استخوان) است. این تست جهت پایش روند درمان در بیماران مبتلا به پوکی استخوان و افراد دارای ریسک ابتلا به آن مورد استفاده قرار می گیرد

• مارکر NTX   (کلاژن نوع یک )
  • دئوکسی پیریدینولین (DPD )
  • هیدروکسی پیرولین ادراری
  • اسید فسفاتاز مقاوم به تترات (TRAP )
  • سیالوپروتئین استخوانی ( BSP )
  • آزمایش تشکیل استخوان ( مارکرهای تشکیل استخوانی): آزمایش‌های تشکیل استخوانی میزان تشکیل استخوان در فرایند ترمیم استخوانی را اندازه می‌گیرند. این مارکرها می‌توانند قبل و بعد از درمان برای بررسی کارایی درمان درخواست شوند.
    • آلکالن فسفاتاز استخوانی ( ALP )
    • استئوکلسین: استئوکلسین یک پروتئین غیرکلاژنی است که در ماتریکس استخوان طبیعی وجود دارد. این ماده توسط سلول های استئوبلاست (سلول های استخوان ساز) ساخته شده و وارد ماتریکس استخوان می گردد. در حدود 30% از استئوکلسین ساخته شده به جای استخوان وارد جریان خون می شود که می توان آن را اندازه گیری نموده و به عنوان یک شاخص نوسازی استخوان مورد استفاده قرار گیرد. افزایش سطح سرمی استئوکلسین با کاهش چگالی معدنی استخوانی در ارتباط است.
    • P1NPو  C1NP

تست پوکی استخوان در کودکان در مقابل بزرگسالان

در حالی که پوکی استخوان در افراد مسن بسیار شایع تر است، در افراد جوان نیز ممکن است رخ دهد. در برخی از بزرگسالان جوان و کودکان، نوع نادری از پوکی استخوان بدون هیچ علت قابل شناسایی ایجاد می شود که به عنوان پوکی استخوان نوجوانان ایدیوپاتیک شناخته می شود.

بسیاری از آزمایش‌های مشابه برای پوکی استخوان در بزرگسالان نیز برای کودکان استفاده می‌شود، اما نتایج آزمایش باید با دقت تفسیر شود تا استخوان‌های کودکان به طور کامل رشد نکرده باشند. در نتیجه، پزشکان از معیارهای متفاوتی برای تشخیص پوکی استخوان در کودکان نسبت به بزرگسالان استفاده می کنند.

پیشگیری از پوکی استخوان

راه هایی برای جلوگیری از پوکی استخوان و ضعیف شدن استخوان‌ها در هر سن وجود دارد. در اینجا چند نکته وجود دارد:

غذاهایی بخورید که استحکام و سلامت استخوان کمک کنند: روزانه کلسیم، ویتامین D و پروتئین کافی دریافت کنید. لبنیات کم چرب؛ سبزیجات سبز برگ؛ ماهی؛ و آب میوه های غنی شده، شیر و غلات منابع خوبی از کلسیم هستند. اگر سطح ویتامین D شما پایین است، با پزشک خود در مورد مصرف مکمل صحبت کنید.

منابع کلسیم : کلسیم در بسیاری از غذاها یافت می شود. شما می توانید مقادیر توصیه شده کلسیم را با خوردن غذاهای مختلف از جمله موارد زیر دریافت کنید:

شیر، ماست و پنیر منابع غذایی اصلی کلسیم برای اکثر مردم است.

کنسرو ساردین و ماهی آزاد با استخوان حاوی کلسیم هستند.

برخی از سبزیجات مانند کلم پیچ، کلم بروکلی و کلم چینی (بوک چوی) نیز حاوی کلسیم هستند.

کلسیم به برخی از نوشیدنی ها از جمله بسیاری از آب میوه ها و جایگزین های شیر مانند نوشیدنی های سویا و بادام و همچنین برخی از مارک های توفو و غلات آماده اضافه می شود. برای اطلاع از اینکه آیا این غذاها کلسیم اضافه دارند یا خیر، برچسب محصول را بررسی کنید.

فعال باشید: ورزش‌هایی که موجب تحمل وزن می‌شوند، مانند تمرینات قدرتی، پیاده روی، پیاده روی تند، دویدن، بالا رفتن از پله ها، تنیس و رقص. این نوع فعالیت بدنی می تواند به ساخت و تقویت استخوان های شما کمک کند.

سیگار نکشید: سیگار خطر ضعیف شدن استخوان ها را افزایش می دهد.

مصرف الکل را محدود کنید: الکل بیش از حد می تواند به استخوان های شما آسیب برساند. در حد اعتدال بنوشید یا اصلا مصرف نکنید.

www.testing.com/osteoporosis

my.clevelandclinic.org/osteoporosis

تهیه کننده :

مرضیه آزاد ، کارشناس ارشد ایمنی شناسی پزشکی -واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی راز

زیرنظر :

دکتر عزت اله اسدی ، متخصص پاتولوژی بالینی و تشریحی- آزمایشگاه راز