ویروس HIV

سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز)، یک بیماری  مزمن است که  توسط ویروس نقص ایمنی انسانی، که HIV نیز نامیده می شود، ایجاد می شود.

اچ‌آی‌وی گلبول های سفید سیستم ایمنی به نام سلول های CD4 یا سلول های T کمکی را آلوده می کند. سلول های CD4 را از بین می برد و تعداد گلبول های سفید خون را کاهش می دهد. این باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن نتواند  با عفونت‌ها مبارزه کند، حتی عفونت‌هایی که معمولاً افراد را بیمار نمی‌کنند.

بیماری ایدز، یکی از بیماری های کشنده محسوب می شود که کسب آگاهی درباره آن اهمیت بسیاری دارد و متاسفانه بسیاری از مردم نسبت به این بیماری و مباحث آن اطلاعات کامل ندارند. به طور مثال تشخیص ایدز از مواردی است که افراد بسیاری به دنبال روش های آن هستند. در صورتی که بیماری ایدز از همان ابتدا نشانه های شفافی ندارد. در این مقاله  قصد داریم به طور کامل به بررسی علایم این بیماری، تشخیص و اهمیت آن بپردازیم.

HIV چیست؟

 HIV  مخفف “Human Immunodeficiency Virus" به معنی “ویروس نقص ایمنی انسان” است. ویروس، یک ذره زنده خیلی کوچک است که می‌تواند تکثیر و پخش شود اما برای زندگی نیاز به موجود زنده دیگری دارد. وقتی ویروس، سلولی را آلوده کند شروع به تکثیر در داخل آن سلول می‌کند که در نهایت منجر به آسیب آن سلول می‌شود. انسان می‌تواند توسط فرد دیگری که به HIV مبتلا است آلوده شود و او نیز می‌تواند بقیه افراد را آلوده کند و بر این اساس HIV منتشر می ‌شود.

 این ویروس در ابتدا خود را با علائمی شبیه آنفولانزا بروز می دهد. سپس می تواند برای مدت طولانی در بدن بدون ایجاد علائم قابل توجه پنهان شود.
 HIV سلول های سیستم ایمنی را آلوده و از بین می برد و مبارزه با سایر بیماری ها را دشوار می کند. هنگامی که اچ آی وی به شدت سیستم ایمنی را ضعیف می کند، می تواند منجر به سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) شود.

ویروس ایدز دقیقا با بدن چه کار می کند؟

ویروس ایدز (HIV)  سلول های سیستم ایمنی و سیستم عصبی مرکزی را آلوده می ‌کند. T- helper lymphocyte لنفوسیت T کمک کننده سلول اصلی است که توسط  HIV آلوده می‌ شود. سلول T- helper یک سلول سرسخت در سیستم ایمنی است و با تمامی سلولهای سیستم ایمنی دیگر همکاری می‌ کند بنابراین صدمه یا از بین رفتن سلول T- helper تاثیر جدی در سیستم ایمنی می‌ گذارد. HIV برای ورود به سلول T- helper به مولکول CD4 سطح سلول متصل شده و آن را آلوده میکند. به این همین خاطر به سلول T- helper ، لنفوسیت CD4+ یا CD4+ Lymphocyte هم گفته می ‌شود.

وقتی که سلول T- helper با HIV آلوده شد، HIV در آن تکثیر می ‌شود و طی ۶-۲ روز سلول آلوده می ‌میرد و ویروس ها آزاد شده و ویروس های جدید وارد سلولهای T- helper دیگری می ‌شوند سپس آن ها آلوده می‌کنند. در مبارزه با این فرآیند سیستم ایمنی به سرعت HIV و سلول‌های آلوده با HIV را می کشد و سلولهای T- helper از دست رفته را جایگزین می ‌کند. HIV علاوه بر لنفوسیتهای T یعنی (CD4)، همچنین لنفوسیت های B و ماکروفاژها را هم آلوده میکند. به همین دلیل نقص ایمنی بر اثر اچ‌ آی ‌وی، مخلوط (mixed)  است.

چه مدت طول می‌کشد تا HIV به ایدز تبدیل شود؟

بدون درمان دارویی، بطور متوسط طی ۱۰ سال آلودگی به ویروس HIV به سمت ایدز پیش می ‌رود که البته این مدت ۱۰ سال برای فردی است که تغذیه مناسبی دارد. اما فردی که در منطقه فقیرنشین است و به خوبی تغذیه نمی ‌شود و آشنایی با اچ ای وی (در حد نیاز) ندارند، ممکن است بسیار سریعتر به سمت ایدز و نهایتاً مرگ پیش برود.

درمان دارویی ضد ویروس می ‌تواند مدت زمان بین آلودگی با HIV و شروع ایدز را طولانی تر کند. داروهای جدیدی تولید شده‌اند که با مصرف آن ها، فرد آلوده به HIV می‌تواند مدت زمان طولانی قبل از ایجاد ایدز زندگی کند. اما این دارو‌ها بسیار گران و کمیاب بوده و در بسیاری از کشورهای فقیر در دسترس نیست و آلوده شدگان در این کشورها٬ سریعتر به سمت مرگ پیش می‌ روند.

AIDS چگونه منتقل می شود؟

تماس جنسی - HIV بیشتر از طریق تماس جنسی با شریک آلوده منتقل می شود. این نوع عفونت، عفونت مقاربتی نامیده می شود که به آن STI نیز می گویند. ویروس از طریق پوشش واژن، فرج، آلت تناسلی، رکتوم یا دهان در طول فعالیت جنسی وارد بدن می شود.

آلودگی خون - HIV همچنین ممکن است از طریق تماس با خون آلوده منتقل شود. با این حال، به دلیل غربالگری خون برای شواهد عفونت HIV، خطر ابتلا به HIV از طریق انتقال خون بسیار کم است.

سوزن ها - اچ آی وی اغلب با استفاده مشترک از سوزن ها، سرنگ ها یا تجهیزات مصرف مواد مخدر با فردی که به ویروس آلوده است، منتقل می شود. انتقال از بیمار به پرسنل مراقبت های بهداشتی یا بالعکس از طریق  سوزن های آلوده یا سایر ابزار پزشکی نادر است.

مادر مبتلا به HIV - HIV همچنین می تواند به نوزادانی که از مادران آلوده به این ویروس متولد شده یا از شیر مادر تغذیه می کنند، سرایت کند.

علائم

علائم HIV و ایدز بسته به فرد و مرحله عفونت متفاوت است.

عفونت اولیه که HIV حاد نیز نامیده می شود:  برخی از افراد آلوده به HIV در عرض 2 تا 4 هفته پس از ورود ویروس به بدن به بیماری شبیه آنفولانزا مبتلا می شوند. این مرحله ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد. برخی افراد در این مرحله هیچ علامتی ندارند.

علائم احتمالی عبارتند از:

تب

سردرد

دردهای عضلانی و درد مفاصل

کهیر

گلو درد و زخم های دردناک دهان

غدد لنفاوی متورم (که گره‌ها نیز نامیده می‌شوند و عمدتاً روی گردن هستند)
اسهال

کاهش وزن

سرفه

عرق شبانه

این علائم می توانند آنقدر خفیف باشند که ممکن است  فرد متوجه آنها نشود. با این حال، مقدار ویروس در جریان خون، به نام بار ویروسی، در این زمان زیاد است. در نتیجه، عفونت در طول عفونت اولیه راحت تر از مرحله بعدی به دیگران سرایت می کند.

عفونت نهفته بالینی که HIV مزمن نیز نامیده می شود:  در این مرحله از عفونت، HIV هنوز در بدن و سلول های سیستم ایمنی ( گلبول های سفید ) وجود دارد. اما در این مدت، بسیاری از افراد علائم یا عفونت‌هایی را که HIV می‌تواند ایجاد کند، ندارند.

عفونت علامت دار HIV

همانطور که ویروس به تکثیر و تخریب سلول های ایمنی ادامه می دهد، ممکن است عفونت های خفیف یا علائم طولانی مدت بروز دهد مانند:

• تب.
• خستگی.
• غدد لنفاوی متورم، که اغلب یکی از اولین علائم عفونت HIV هستند.
• اسهال
• کاهش وزن.
• عفونت قارچی دهان که برفک نیز نامیده می شود.
• زونا که هرپس زوستر نیز نامیده می شود.
• ذات الریه.

پیشرفت به سمت ایدز

درمان های ضد ویروسی  مرگ و میر ناشی از ایدز را در سراسر جهان کاهش داده است. به لطف این درمان‌های نجات بخش، امروزه اکثر افراد مبتلا به HIV در اکثر ایالت ها به ایدز مبتلا نمی‌شوند. اچ‌آی‌وی بدون درمان اغلب در عرض 8 تا 10 سال به ایدز تبدیل می‌شود.

ابتلا به ایدز یعنی سیستم ایمنی بدن  بسیار آسیب دیده است. افراد مبتلا به ایدز بیشتر به بیماری هایی مبتلا می شوند که اگر سیستم ایمنی سالمی داشتند به آنها مبتلا نمی شدند. به این موارد عفونت های فرصت طلب یا سرطان های فرصت طلب می گویند. برخی از افراد در مرحله حاد بیماری دچار عفونت های فرصت طلب می شوند. علائم برخی از این عفونت ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• عرق
• لرز
• تبی که مدام عود می کند
• اسهال مداوم
• غدد لنفاوی متورم
• لکه ها یا ضایعات سفید مداوم روی زبان یا در دهان
• خستگی مداوم
• ضعف
• کاهش وزن سریع
• بثورات یا برجستگی های پوستی

در مراحل پیشرفته HIV این موارد شایع است:
 

• کم خونی (آنمی) و کاهش نوتروفیل‌ها (نوتروپنی) و کاهش پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی).
• کاهش تعداد لنفوسیت‌های CD4( بیشتر از همه به عنوان عامل پیشگویی کننده پیشرفت HIV بکار می‌رود)
• خطر پیشرفت به سمت عفونت‌های فرصت طلب ایدز یا بدخیمی‌ها وقتی که CD4ها کمتر از ۲۰۰ cell/µl باشد، بالاست.
• درصد لنفوسیت‌های CD4  : ممکن است درصد CD4 ها قابل اطمینان‌تر از تعداد آنها باشد. خطر پیشرفت به سمت عفونت‌های فرصت طلب ایدز یا بدخیمی‌ها وقتی که درصد CD4 ها کمتر از 20% باشد، بالاست.

تشخیص

HIV از طریق آزمایش خون یا بزاق قابل تشخیص است. سه نوع آزمایش برای تشخیص عفونت HIV استفاده می شود:

• آزمایش آنتی ژن-آنتی بادی
• آزمایش آنتی بادی
• آزمایش اسید نوکلئیک(NAT)

آزمایش آنتی ژن-آنتی بادی :   این تست ها می توانند هم آنتی بادی های HIV و هم آنتی ژن های HIV را در خون تشخیص دهند و پرکاربردترین آزمایش HIV هستند.

پس از قرار گرفتن در معرض اچ آی وی، آنتی ژن ها (پروتئین های ویروس) در خون فردی که اخیراً در معرض تماس قرار گرفته است، زودتر از آنتی بادی ها ظاهر می شوند.

 آنتی ژن ها مواد روی خود ویروس HIV هستند. آنها اغلب طی چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض HIV در خون ظاهر می شوند.

هنگامی که سیستم ایمنی در معرض HIV قرار می گیرد، آنتی بادی می سازد. ممکن است هفته ها تا ماه ها طول بکشد تا آنتی بادی ها در خون ظاهر شوند. ممکن است تا 2 تا 6 هفته پس از قرار گرفتن در معرض HIV در آزمایش آنتی ژن-آنتی بادی نتیجه مثبتی نشان داده نشود.

آزمایشات آنتی بادی :  این آزمایش ها  آنتی بادی های HIV در خون یا بزاق  را جستجو می کنند . اکثر آزمایشات سریع HIV آزمایش آنتی بادی است. ممکن است  3 تا 12 هفته پس از قرار گرفتن در معرض HIV در آزمایش آنتی بادی نتیجه مثبتی نشان داده نشود.

آزمایشات اسید نوکلئیک(NATs)  : این آزمایش‌ها که بر روی خون وریدی انجام می شود ،  لود ویروس را در خون که بار ویروسی نامیده می‌شود، بررسی می‌کنند.

اگر فرد در چند هفته گذشته در معرض HIV قرار گرفته باشد، پزشک ممکن است NAT را پیشنهاد کند. NAT اولین آزمایشی است که پس از قرار گرفتن در معرض HIV مثبت می شود. آنها معمولاً 10 تا 33 روز پس از عفونت می توانند HIV را پیدا کنند.

آزمایش اولیه اچ آی وی یک فرد معمولاً یا آزمایش آنتی بادی یا آزمایش آنتی ژن/آنتی بادی است. NAT ها به طور معمول برای غربالگری HIV استفاده نمی شوند، مگر اینکه فرد در معرض خطر بالا یا قرار گرفتن در معرض احتمالی با علائم اولیه عفونت HIV باشد.

اگر هر یک از این تست‌ها منفی باشد، ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها بعد برای تایید نتایج به یک آزمایش پیگیری نیاز داشته باشد.

هنگامی که آزمایش HIV مثبت باشد، یک آزمایش پیگیری برای تایید انجام می شود. آزمایش پیگیری ممکن است در آزمایشگاه با استفاده از نمونه خون اصلی انجام شود تا اطمینان حاصل شود که اولین نتیجه مثبت ، مثبت کاذب نبوده است. گاهی اوقات نیز افراد برای انجام آزمایشات بعدی با استفاده از نمونه خون مجدد نیاز به مراجعه به آزمایشگاه دیگر دارند.

هیچ آزمایش HIV نمی تواند HIV را بلافاصله پس از عفونت تشخیص دهد. این به دلیل دوره پنجره است. مدت زمانی که هر آزمایش می تواند عفونت HIV را تشخیص دهد متفاوت است، زیرا هر آزمایش دوره پنجره متفاوتی دارد.

دوره پنجره

 دوره پنجره زمان بین قرار گرفتن در معرض HIV و زمانی که آزمایش می تواند HIV را در بدن  تشخیص دهد.

دوره پنجره بستگی به نوع آزمایش HIV دارد.

آزمایشات آنتی بادی معمولاً 23 تا 90 روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV را تشخیص می دهند. اکثر تست های سریع و خودآزمایی تست آنتی بادی هستند.

آزمایش سریع آنتی ژن/آنتی بادی که با خون از انگشت انجام می شود معمولاً 18 تا 90 روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV را تشخیص می دهد.

یک آزمایش آزمایشگاهی آنتی ژن/آنتی بادی با استفاده از خون ورید معمولاً می تواند HIV را 18 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض آن تشخیص دهد.

NAT معمولاً 10 تا 33 روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV می تواند HIV را تشخیص دهد.

اگر بعد از قرار گرفتن در معرض احتمالی HIV آزمایش HIV انجام دادید و نتیجه منفی بود، پس از دوره پنجره نیز باید دوباره آزمایش دهید.

بعد از اینکه نتایج خود را دریافت کردید اگر نتیجه آزمایش شما مثبت باشد (اگر از هر نوع آزمایش آنتی بادی استفاده می کنید و نتیجه مثبت داشتید)، برای تایید نتایج به آزمایش بعدی نیاز دارید.

اگر آزمایش پیگیری نیز مثبت باشد، به این معنی است که شما HIV دارید.

آزمایش برای تعیین مرحله بیماری و درمان

اگر  فردی تشخیص HIV/AIDS گرفته باشد ، آزمایش‌هایی می تواند به  پزشک کمک کنند تا مرحله بیماری و بهترین درمان را تعیین کند ، از جمله:

تعداد سلول های CD4 T:  سلول های  CD4 Tگلبول های سفید خون هستند که HIV آنها را هدف قرار داده و از بین می برد. حتی اگر هیچ علامتی وجود نداشته باشد، زمانی که تعداد سلول های CD4 T به زیر 200 برسد، عفونت HIV به ایدز تبدیل می شود.

بار ویروسی که HIV RNA نیز نامیده می شود:  این آزمایش میزان ویروس را در خون اندازه گیری می کند. پس از شروع درمان اچ‌آی‌وی، هدف این است که بار ویروسی آنقدر کم باشد که در آزمایش نشان داده نشود و غیرقابل تشخیص نامیده می‌شود. این به میزان زیادی شانس ابتلا به عفونت فرصت طلب و سایر عوارض مرتبط با HIV را کاهش می دهد.

مقاومت دارویی : برخی از سویه های HIV به داروها مقاوم هستند. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا بداند آیا نوع ویروس مقاومت دارد یا خیر. این به تصمیمات درمانی بسیار کمک می کند.

آزمایشات برای عوارض: پزشک همچنین ممکن است آزمایش هایی را برای بررسی سایر عفونت ها یا عوارض درخواست دهد ، از جمله:

• سل
• هپاتیت B یا عفونت ویروس هپاتیت C
• بیماری های مقاربتی
• آسیب کبد یا کلیه
• عفونت دستگاه ادراری
• سرطان دهانه رحم و مقعد
• سیتومگالوویروس
• توکسوپلاسموز
• تست های عملکرد کبد
• آزمایش ادرار

چه کسانی باید آزمایش HIV بدهند؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می کند که همه افراد 13 تا 64 ساله حداقل یک بار به عنوان بخشی از مراقبت های بهداشتی روتین آزمایش HIV را انجام دهند. به طور کلی، افرادی که در معرض خطر بیشتری برای HIV هستند باید هر سال آزمایش شوند. مردان همجنس گرا و دوجنسه فعال از نظر جنسی ممکن است از انجام آزمایشات بیشتر، مثلاً هر 3 تا 6 ماه یکبار، سود ببرند. افراد بالای 64 سال سن که در معرض خطر هستند، ممکن است پزشک  به آن ها آزمایش HIV را توصیه کند.

عواملی که خطر ابتلا به HIV را افزایش می دهند عبارتند از:

داشتن رابطه جنسی واژینال یا مقعدی با فردی که HIV مثبت است یا وضعیت HIV او را نمی دانید.

تزریق مواد مخدر و استفاده مشترک از سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات دارویی با دیگران.

مبادله رابطه جنسی با پول یا مواد مخدر.

داشتن یک بیماری مقاربتی (STD)، مانند سیفلیس.

داشتن رابطه جنسی با هر کسی که یکی از عوامل خطر HIV ذکر شده در بالا را دارد.

مثبت بودن تست HIV به این معنی نیست که شما مبتلا به ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) هستید که پیشرفته ترین مرحله بیماری HIV است. با این حال، اگر فرد مبتلا به HIV تحت درمان قرار نگیرد یا مراقب سلامتی خود نباشد، HIV می تواند منجر به ایدز شود.

همچنین نتیجه منفی لزوماً به این معنی نیست که شما HIV ندارید. همانطور که اشاره شد  ممکن است این به خاطر دوره پنجره است. اگر بعد از مواجهه با HIV بالقوه آزمایش HIV انجام دادید و نتیجه آن منفی بود، پس از دوره پنجره برای نوع آزمایشی که انجام دادید دوباره آزمایش دهید.

اگر بعد از دوره پنجره مجدداً آزمایش دهید، در این مدت هیچ تماس احتمالی با HIV نداشته باشید و نتیجه منفی باشد، شما HIV ندارید.

اگر از نظر جنسی فعال هستید یا از سوزن برای تزریق مواد مخدر استفاده می کنید، به اقدامات خود برای جلوگیری از HIV ادامه دهید.

CDC توصیه می کند که همه افراد باردار نیز  آزمایش HIV را انجام دهند تا در صورت مثبت بودن آزمایش، بتوانند مصرف داروهای HIV را شروع کنند. افراد باردار مبتلا به HIV در دوران بارداری و زایمان برای کاهش خطر انتقال HIV در دوران بارداری و برای سلامتی خود  می توانند از داروهای HIV استفاده کنند.

بنابراین اگر عوامل خطر خاصی دارید، باید حداقل سالی یک بار آزمایش را ادامه دهید. تشخیص HIV می تواند زندگی را تغییر دهد.

بهترین زمان برای آزمایش ایدز

بهترین زمان برای انجام روش‌ های تشخیص ایدز و آزمایش ایدز زمانی می‌ باشد که حدوداً ۱۸ تا ۴۰ روز از ورود ویروس به بدن گذشته باشد. زیرا در این بازه زمانی نتیجه آزمایش دقیق‌ تر خواهد بود. برای مثال آزمایش آنتی ژن و آنتی بادی که روی خون انجام می‌ شوند باید این بازه زمانی انجام شوند تا جواب درست را دریافت کنید.

اگه قصد انجام آزمایش ایدز را دارید و دوست دارید که این آزمایش را در آزمایشگاهی معتبر انجام دهید تا نتیجه دقیق را دریافت کنید، می‌توانید به آزمایشگاه پاتوبیولوژی راز مراجعه داشته باشید.

مرکز تخصصی راز شیراز، یکی از بهترین آزمایشگاه‌های شیراز برای انجام این آزمایش ها است. نتایج آزمایش‌ها در این مرکز با رعایت دقیق کلیه استانداردها، دارای حداکثر دقت است. تخصص و مهارت نیروهای تیم راز، و کیفیت و دقت دستگاه‌های بکار رفته در آزمایشگاه راز، آن را تبدیل به یکی از مجهزترین مراکز آزمایشگاهی بخش خصوصی دراستان فارس کرده است.

همکاران ما در آزمایشگاه راز شیراز با شماره تلفن‌های 07132369393-6 و یا از طریق واتساپ با شماره 09914444130 منتظر دریافت سؤالات و راهنمایی شما در این زمینه هستند.

تهیه کننده : 

مرضیه آزاد _واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی راز

رفرنس :

www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv

aids/diagnosiswww.cdc.gov/hiv/testing/i