فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1) هورمونی است که به عنوان واسطه اصلی رشد جسمی تحریک شده با هورمون رشد (GH) و همچنین واسطه پاسخ های آنابولیک مستقل از GH در بسیاری از سلول ها و بافت ها عمل می کند. IGF-1 اثرات هورمون رشد (GH) را در بدن شما مدیریت می کند. IGF-1 و GH با هم باعث رشد طبیعی استخوان ها و بافت ها می شوند. آزمایش IGF-1، میزان IGF-1 (فاکتور رشد شبه انسولین 1) را در خون شما اندازه گیری می کند.
IGF-1 توسط کبد، عضلات اسکلتی و همچنین بسیاری از بافتهای دیگر در پاسخ به تحریک هورمون رشد تولید می شود.
IGF-1 موجب القای بسیاری از عملکردهای هورمون رشد، تحریک رشد استخوان ها و سایر بافت ها، و همچنین سبب تولید توده بدون چربی بدن می شود.
از آنجا که هورمون رشد در طول روز بصورت پالسی در خون رها می شود و مقدار آن در ساعات مختلف، متفاوت است، تفسیر نتیجه یک آزمایش هورمون رشد به تنهایی دشوار است. اندازه گیری IGF-1 می تواند کمبود و یا مقادیر اضافی هورمون رشد را نشان دهد، اما برخلاف هورمون رشد، مقدار آن در طول روز بدون نوسان است. در نتیجه این امر باعث می شود IGF-1 بعنوان یک آزمایش مفید، نشان دهنده مقدار متوسط هورمون رشد باشد. از این رو آزمایش IGF-1 معمولا برای ارزیابی کمبود و یا مقادیر اضافی هورمون رشد استفاده می شود.
میزان IGF-1 و هورمون رشد، بطور طبیعی در اوایل کودکی پایین است، به تدریج در دوران کودکی افزایش می یابد، در دوران بلوغ به بیشترین مقدار خود می رسد و سپس در بزرگسالی کاهش می یابد.
کمبود هورمون رشد و IGF-1 ممکن است ناشی از اختلال عملکرد غده هیپوفیز با کاهش هورمونهای هیپوفیزی (کم کاری هیپوفیز) یا بعلت وجود تومور غده هیپوفیز (که هورمون رشد تولید نمی کند) باشد که به سلولهای هیپوفیزی تولید کننده هورمون آسیب می رساند. کمبود IGF-1 نیز بعلت عدم پاسخ دهی به هورمون رشد رخ می دهد. این عدم حساسیت به هورمون رشد، ممکن است اولیه (ژنتیکی) باشد و یا ثانویه در اثر سوء تغذیه، کم کاری تیروئید، کمبود هورمون های جنسی و بیماریهای مزمن باشد.
هدف از انجام این آزمایش عبارتست از:
- این آزمایش همراه با آزمایش هورمون رشد (GH) برای کمک به تشخیص کمبود هورمون رشد (GHD) یا، ترشح بیش از حد هورمون رشد استفاده می شود.
- برای ارزیابی عملکرد هیپوفیز
- ارزیابی اختلالات رشد
- ارزیابی کمبود یا بیش از حد هورمون رشد در کودکان و بزرگسالان
- مانیتور درمان با هورمون رشد انسانی نوترکیب
- پیگیری افراد مبتلا به آکرومگالی و غول پیکر
کمبود IGF-1 در سالهای ابتدایی زندگی، معمولاً ناشی از کمبود هورمون رشد است که می تواند:
- در کودکان: رشد کلی بدن بخصوص رشد استخوان ها را مهار نموده و به کوتاهی قد کمتر از حد طبیعی منجر شود.
- در بزرگسالان: منجر به کاهش تراکم استخوان، کاهش حجم عضلات و تغییر میزان چربی شود.
مقادیر بیش از حد هورمون رشد و IGF-1 می تواند باعث رشد غیر طبیعی اسکلت و سایر علائم و نشانه های بارز دو بیماری نادر به نام های ژیگانتیسم و آکرومگالی شود. ژیگانتیسم در کودکان، باعث افزایش رشد طولی استخوان ها، قد بلند، دست ها و پاهای بزرگ می شود. آکرومگالی در بزرگسالان، باعث ضخیم شدن استخوان ها و بافت های نرم مانند بینی می شود. هر دو بیماری می تواند منجر به بزرگ شدن اعضای بدن مانند قلب شود و عوارض دیگری مانند دیابت نوع ۲، افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، آرتروز و کاهش طول عمر را به همراه داشته باشد. شایعترین دلیل ترشح مقادیر زیاد هورمون رشد توسط هیپوفیز، تومور تولید کننده هورمون رشد غده هیپوفیز (معمولاً خوش خیم) است. این تومورها با عمل جراحی و/یا با دارو یا رادیوتراپی قابل درمان هستند. در بیشتر موارد، درمان این تومورها باعث می شود مقدار هورمون رشد و IGF-1 به محدوده طبیعی یا نزدیک به آن بازگردد.
در موارد زیر به انجام این آزمایش نیاز است:
- در کودکان با علائم و نشانه های رشد آهسته، قد کوتاه، و تاخیر در رشد
- در افراد بزرگسال با تراکم استخوان پایین، کاهش قدرت عضلات و افزایش چربی که کمبود فاکتور رشد شبه انسولین-۱ و هورمون رشد را مطرح می کند
- در کودکان یا بزرگسالان به ترتیب با علائم و نشانه های ژیگانتیسم (غول‌پیکری) یا آکرومگالی (رشد بیش از حد بدن) که تولید بیش از حد فاکتور رشد شبه انسولین-۱ و هورمون رشد را مطرح می کند
- در طول دوره درمان و پس از اتمام آن در مبتلا به ناهنجاری های هورمون رشد
- وجود شک بالینی به اختلال هیپوفیز
- در بیماران دیابتی
