فاکتورRh یا فاکتور رزوس یک پروتئین ارثی است که در سطح گلبول های قرمز یافت می شود. اگر خون در بدن فردی دارای این پروتئین باشد، فرد Rh مثبت است. اگرفاقد این پروتئین باشد، Rh منفی است.
Rh مثبت شایع ترین گروه خونی است. اگرچه گروه خونی Rh منفی یک بیماری نیست و معمولاً بر سلامت فرد تأثیر نمی‌گذارد، اما ممکن است بر بارداری تأثیر بگذارد. اگر زن Rh منفی و جنین Rh مثبت باشد (ناسازگاری Rh) بارداری نیاز به مراقبت استثنایی دارد. نوزاد ممکن است فاکتور Rh را از هر یک از والدین به ارث ببرد.
پزشکان آزمایش غربالگری گروه خونی و فاکتور Rh را در اولین ویزیت قبل از تولد توصیه می کنند. این به تشخیص اینکه آیا سلول های خونی مادر حامل پروتئین فاکتور Rh هستند یا خیر کمک می کند.
ناسازگاری Rh چیست؟
زمانی که زنی با Rh منفی نوزادی با Rh مثبت را باردار است، ناسازگاری Rh نامیده می شود. به دلیل ناسازگاری Rh، سیستم ایمنی بدن زن واکنش نشان می دهد و آنتی بادی Rh ایجاد می کند. این آنتی‌بادی‌ها باعث حمله سیستم ایمنی به نوزاد می‌شوند که بدن زن آن را به عنوان مهاجم شناسایی می‌کند.
هنگامی که زنان دارای خون RhD منفی در معرض خون RhD مثبت قرار می گیرند، معمولاً در دوران بارداری با یک نوزاد RhD مثبت، بدن آنها با تولید آنتی بادی (مولکول های مبارزه کننده با عفونت) به خون RhD مثبت پاسخ می دهد. این مولکول های ضد عفونت سلول های خونی خارجی را شناسایی و از بین می برند.
اگر حساسیت اتفاق بیفتد، دفعه بعد که یک زن در معرض خون RhD مثبت قرار می گیرد، بدن او بلافاصله آنتی بادی تولید می کند. اگر زنی باردار با نوزاد RhD مثبت باشد، آنتی بادی ها ممکن است از جفت عبور کنند و باعث بیماری رزوس در نوزاد متولد نشده شوند. این آنتی بادی ها می توانند تا چند ماه پس از تولد به گلبول های قرمز نوزاد حمله کنند.
عوارض ناسازگاری Rh:
- ناسازگاری Rh در یک زن باردار تأثیری ندارد. اما نوزادان ممکن است دچار کم خونی همولیتیک شوند، که پزشک توصیه می کند نوزاد از طریق بند ناف خون دریافت کند تا از جایگزینی سریع گلبول های قرمز نوزاد اطمینان حاصل شود.
اثرات این کم خونی همولیتیک می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این اثرات ممکن است شامل عوارضی مانند: یرقان، نارسایی کبد و نارسایی قلبی باشد. پزشکان باید این عارضه را با توجه به شدت آن به سرعت درمان کنند.
- برای موارد خفیف، ممکن است، درمان لازم وجود نداشته باشد.
- در موارد شدید، ممکن است پزشکان توصیه کنند که نوزاد که از طریق بند ناف خون دریافت کند تا از جایگزینی سریع گلبول های قرمز نوزاد اطمینان حاصل شود.
- پزشکان نوزادانی را که زردی دارند یا علائمی از افزایش سطح بیلی روبین در خون دارند با کاهش سطح بیلی روبین درمان می کنند.
تست غربالگری فاکتور Rh :
برای دانستن فاکتور Rh یک فرد، انجام آزمایش غربالگری Rh برای پزشک حیاتی است. این آزمایش از نمونه خون برای تعیین اینکه آیا گلبول های قرمز آنتی ژن Rh دارند یا نه استفاده می کند. پزشکان همچنین ممکن است یک آزمایش قبل از تولد را که می‌تواند وضعیت Rh جنین را در طول بارداری تعیین کند، توصیه کند.
آزمایش غربالگری Rh در صورتی انجام می شود که فردی که قصد بارداری دارد، نیاز به انتقال خون داشته باشد یا بخواهد خون اهدا کند.
اهمیت فاکتور Rh در دوران بارداری:
عوارض مختلفی که ممکن است در دوران بارداری ایجاد شود که غیرقابل پیش بینی هستند. گاهی اوقات، بدن زن به روش‌های غیرمنتظره‌ای عمل می‌کند و می‌تواند سلامت خود مادر و جنین را در دوران بارداری به خطر بیندازد.
با این حال، پزشک ممکن است بتواند عوارض خاصی را با موفقیت پیش بینی کند. یکی از این عوارض فاکتور Rh نوزاد است.
اگر زوجی قصد باردار شدن را داشته باشد، متخصص ممکن است برای هردو آزمایش خون را تجویز کند تا مشخص شود که هر دو Rh مثبت یا منفی هستند. این آزمایش ممکن است اطلاعات حیاتی در مورد پروتئین های Rh متصل به سلول های خون ارائه دهد. تا زمانی که فرد باردار نباشد، مثبت یا منفی بودن آنتی ژن های Rh باعث نگرانی نخواهد شد.
اگر فردی پروتئین Rh در سلول های خون خود نداشته باشد، Rh منفی است.
غربالگری آنتی بادی ضد گلبول قرمز:
بیمار باید در نظر داشته باشد که آنتی بادی های تولید شده در بارداری اول مشکلی ندارند. نگرانی مربوط به بارداری بعدی زن است. اگر نوزاد بعدی Rh مثبت باشد، این آنتی بادی های Rh ممکن است از جفت عبور کرده و به گلبول های قرمز جنین آسیب برسانند.
ممکن است منجر به کم خونی تهدید کننده زندگی شود، وضعیتی که گلبول های قرمز خون را سریعتر از عملکرد جایگزینی بدن از بین می برد. اگر یکی Rh منفی باشد، ممکن است نیاز به آزمایش خون دیگری، غربالگری آنتی بادی در سه ماهه اول، در هفته 28 بارداری و هنگام زایمان وجود داشته باشد.
غربالگری آنتی بادی به تشخیص آنتی بادی های خون Rh مثبت کمک می کند. فرض کنید زن شروع به تولید آنتی بادی Rh نکرده است. در این صورت، پزشکان احتمالاً تزریقی به نام گلوبولین ایمنی Rh را برای سیستم ایمنی توصیه می کنند تا از تولید آنتی بادی های Rh در دوران بارداری جلوگیری شود.
اگر نوزاد با Rh منفی متولد شود، نیازی به درمان اضافی نیست. اما، اگر نوزادی Rh مثبت به دنیا بیاید، زن بلافاصله پس از زایمان نیاز به تزریق دیگری دارد.
به طورکلی همانطور که توضیح داده شد،
- اگر یک فرد Rh مثبت باشد، هیچ اقدامی لازم نیست.
- اما اگر فرد Rh منفی و نوزاد Rh مثبت باشد، بدن می‌تواند آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که می‌تواند در بارداری بعدی مضر باشد.
- دانستن فاکتور Rh یک فرد برای درک سازگاری خون آنها حیاتی است.
این سازگاری به ویژه در دوران بارداری و انتقال خون بسیار مهم است. موارد شدید بیماری رزوس در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مرده زایی شود. در موارد دیگر، ممکن است منجر به آسیب مغزی، نابینایی، کاهش شنوایی، مشکلات یادگیری و کاهش بینایی شود. اما، درمان به طور کلی موثر است و این مشکلات نادر هستند.
