مایع صفاقی مایعی است که به عنوان روان کننده در حفره شکمی عمل می کند. در مقادیر کم (معمولاً 5 تا 20 میلی لیتر) بین لایه های صفاق که دیواره شکم را پوشانده است یافت می شود. مایع صفاقی برای مرطوب کردن قسمت‌های بیرونی اندام‌ها و کاهش اصطکاک حرکت اعضا در حین هضم و حرکت عمل می‌کند.
در غشای صفاقی یک شبکه پیچیده از عروق مویرگی و لنفاوی وجود دارد. مایع دائماً توسط غشاهای صفاقی ترشح می شود و دائماً توسط همان غشاها دوباره جذب می شود. اگر ترشح افزایش یابد یا بازجذب مسدود شود، تجمع مایع صفاقی (آسیت) ایجاد می شود.
شرایط و بیماری های مختلفی می توانند باعث التهاب صفاق (پریتونیت) و/یا تجمع بیش از حد مایع صفاقی (افیوژن صفاقی یا آسیت) شوند. تجزیه و تحلیل مایع صفاقی گروهی از آزمایش ها است که این مایع را برای تعیین علت افزایش مایع ارزیابی می کند.
و دلیل اصلی که ممکن است مایع در حفره شکم جمع شود عبارتند از:
- عدم تعادل بین فشار داخل رگ های خونی – که مایع را از رگ های خونی خارج می کند و مقدار پروتئین موجود در خون – که مایع را در رگ های خونی نگه می دارد. مایعی که در این حالت جمع می شود ترانسودات نامیده می شود. ترانسودات ها اغلب در اثر نارسایی احتقانی قلب، سندرم نفروتیک یا سیروز کبدی ایجاد می شوند.
- آسیب یا التهاب صفاق که در این حالت مایع را اگزودا می نامند. این نوع مایع ممکن است نتیجه شرایطی مانند عفونت، بدخیمی ها (سرطان متاستاتیک، لنفوم، مزوتلیوم)، پانکراتیت، پارگی کیسه صفرا یا بیماری خود ایمنی باشد.
تعیین نوع مایع موجود (ترانسودات یا اگزودا) مهم است زیرا به کاهش علل احتمالی تجمع مایع یا التهاب کمک می کند. پزشکان و آزمایشگاه‌ها از مجموعه‌ای از آزمایش‌های اولیه، از جمله تعداد سلول‌ها، سطح آلبومین سرم و مایع، و ظاهر مایع برای تمایز بین ترانسودات و اگزودا استفاده می‌کنند. هنگامی که مشخص شد مایع یکی یا دیگری است، ممکن است آزمایش‌های اضافی برای مشخص کردن بیشتر بیماری یا شرایط ایجاد کننده آسیت انجام شود.
ترانسودات ها اغلب در اثر نارسایی احتقانی قلب، سیروز، سندرم نفروتیک، میکسدم، دیالیز صفاقی، هیپوپروتئینمی و گلومرولونفریت حاد ایجاد می شوند. اگزوداها بیشتر در شرایط عفونی یا نئوپلاستیک یافت می شوند.
با این حال، بیماری کلاژن- عروقی، انفارکتوس ریوی، بیماری های گوارشی، تروما، و حساسیت به دارو نیز ممکن است باعث ترشح اگزوداتیو شوند.
از نظر درمانی، این روش برای حذف مقادیر زیادی مایع آسیتی از حفره شکمی انجام می شود. این بیماران معمولاً به دلیل وجود مایع درون حفره شکمی، تسکین گذرا علائم (تنگی نفس، اتساع و سیری زودرس) را تجربه می‌کنند.
