دیستروفی‌های عضلانی دوشن و بکر؛ بررسی ژن DMD به روش MLPA :
ديستروفينوپاتی ها شامل بيماری های عضلانی دوشن و بکر است که به علت حذف ها، مضاعف شدگی ها و جهش های نقطه ای در ژن Dystrophin ايجاد می شود. ديستروفی عضلانی دوشن معمولا در ابتدای دوران کودکی آغاز شده و شامل تاخير در نشستن و ايستادن است. ديستروفی عضلانی بکر شبيه به ديستروفی عضلانی دوشن است با اين تفاوت که شدت پيشرفت آن کندتر و ابتدا با علایمی در پاها و لگن تشخيص داده می شود. ژن Dystrophin، توليد کننده پروتئين ديستروفين، بر روی کروموزوم X قرار گرفته است. تقریبا تمامی بیماران دارای جنسیت مذکر هستند. در حدود ۶۵٪ از موارد ابتلا به این دو نوع دیستروفی در اثر حذف ها یا مضاعف شدگی های ژن Dystrophin ایجاد می گردد که عمدتا به علت طول زیاد این ژن (>2.2 MB) می باشد. بررسی ژنتیکی به دو روش زیر صورت می گیرد:
نحوه بررسی مولکولی دوشن و بکر:
۱) در صورت داشتن فرد یا افراد مبتلا در خانواده
ابتدا فرد مبتلا از نظر داشتن حذف های دیستروفین بررسی می گردد. این بررسی با روش Multiplex PCR و MLPA می باشد. در صورت یافتن حذف مورد نظر از آنجا که حدود ۳۳٪ از جهش ها در دوشن New mutation می باشد، در خانواده هایی با یک فرد مبتلا، مادر از نظر ناقل بودن باید بررسی گردد. در صورت ناقل بودن مادر، این جهش فامیلی است و می توان افراد دیگر خانواده را مورد بررسی قرار داد و هم چنین امکان تشخیص پیش از تولد می باشد. اما در صورت ناقل نبودن مادر این جهش در فرد مبتلا New mutation است.
در حالتی که یک فرد مبتلا با تشخیص قطعی کلینیکی وجود داشته باشد که از نظر حذف های ژن دیستروفین منفی باشد، باید برای نواحی کد کننده ژن Dystrophin تعیین توالی گردد و جهش مورد نظر یافت شود.
۲) در صورتی که فرد مبتلا فوت شده باشد
ابتدا مادر از نظر ناقل بودن حذف های ژن دیستروفین با روش MLPA بررسی می گردد. اگر حذف/ افزودگی مورد نظر یافت شد، امکان بررسی بقیه افراد فامیل و هم چنین تشخیص پیش از تولد می باشد.
در صورت منفی بودن حذف ها/ افزودگی ها، می توان کل نواحی کد کننده و تنظیمی ژن دیستروفین را مورد بررسی قرار داد.
در صورت درخواست پزشک و ناقل نبودن مادر در حذف/ افزودگی ژن Dystrophin، باید مادر از نظر ناقل بودن برای Point mutation ها در نواحی کد کننده ژن Dystrophin تعیین توالی گردد. اگر جهش مورد نظر یافت شد، بقیه افراد فامیل را نیز می توان بررسی نمود و هم چنین امکان تشخیص پیش از تولد می باشد. در صورت منفی بودن حذف ها/ افزودگی ها می توان کل نواحی کد کننده و تنظیمی ژن Dystrophin را مورد بررسی قرار داد.
در موارد ارثی که بیشتر از یک فرزند مبتلا در خانواده موجود می باشد، می توان در صورت عدم جوابدهی روش MLPA از روش linkage بهره گرفت. این روش غیرمستقیم بوده و فقط زمانی قابل انجام می باشد که تشخیص بیماری صحیح باشد و تست به روش linkage به هیچ عنوان بیماری را تائید نمی کند.
در تشخیص پیش از تولد ابتدا تعیین جنسیت انجام می گردد و در صورت پسر بودن بررسی جهش صورت می گیرد. تشخيص قبل از تولد تنها در مواردی صورت می گيرد که وضعيت زوجين از نظر ناقل بودن مشخص شده باشد. جهت نمونه گيری با آزمايشگاه هماهنگی صورت گيرد.
