تیروئید در بارداری

تیروئید یک غده پروانه ای شکل واقع در جلوی گردن دقیقاً زیر جعبه صدا و بخشی از سیستم غدد درون ریز است که هورمون های  تیروئید تولید می کند. این هورمون ها  نحوه استفاده بدن از انرژی (متابولیسم) را کنترل می کنند و برای حفظ سلامتی  حیاتی هستند .

 جالب است بدانید پیشرفت مراحل بارداری و سیستم نورولوژیکی بدن نیز به  هورمون های تیروئید  بستگی دارد. اختلالات تیروئید، دومین علت شایع مربوط به سیستم غدد درون‌ریز طی بارداری محسوب می‌شوند.

جنین برای رشد در ماه‌های اول به هورمون‌های تیروئید مادر وابستگی شدید دارد. هر مشکلی که در عملکرد غدۀ تیروئید و تولید هورمون‌های تیروئید اختلال ایجاد کند، می‌تواند مشکلاتی را برای جنین ایجاد کند. بررسی عملکرد تیروئید مادر باردار پیش از بارداری و در دوران بارداری می‌تواند نقش مهمی در رشد و سلامت جنین داشته باشد.

به دلیل اهمیت هورمون‌های تیروئید در بارداری و عملکردهای گوناگون آن‌ها، در این مقاله  به مشکلات احتمالی غده تیروئید که می‌توانند طی بارداری رخ بدهند و تشخیص آن ها  می‌پردازیم.

هورمون های تیروئید برای رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی جنین  بسیار مهم هستند و  در دوران بارداری برای حمایت از مادر و جنین افزایش می یابد.

 در طول سه ماهه اول بارداری وضعیت جنین به تامین هورمون تیروئید بستگی دارد که از طریق جفت به نوزاد تحویل داده می‌شود. در حدود 12 هفتگی، تیروئید جنین شروع به کار خود به خود می کند، اما تا هفته 18 تا 20 بارداری هورمون تیروئید کافی تولید نمی کند و در نهایت ، تیروئید جنین در سه ماهه سوم به طور کامل بالغ می شود. تا آن زمان، جنین برای رشد مغز خود به تامین هورمون تیروئید مادر متکی است.

به همین دلیل، داشتن یک تیروئید سالم در دوران بارداری، برای سلامت مادر و همچنین برای سلامت جنین بسیار مهم است.

در دوران بارداری نیاز به تولید و ترشح هورمون‌های بیشتری توسط غدۀ تیروئید است. افزایش سطح هورمون های HCG و استروژن در بارداری، غدۀ تیروئید را برای تولید بیشتر هورمون‌های تیروئیدی تحریک می‌کند. همین موضوع ممکن است باعث بزرگ شدن غدۀ تیروئید در دوران بارداری شود، هرچند این تغییر در اندازه‌، معمولاً قابل تشخیص نیست.

از این رو، مهم است که سطح این هورمون‌ها کافی باشد و غدۀ تیروئید در دوران بارداری نیز مثل همیشه عمل کند، اما در برخی از موارد، زنان باردار در این دوره دچار اختلالاتی در عملکرد تیروئید مثل کم‌کاری یا پرکاری غدۀ تیروئید می‌شوند. وجود سابقۀ خانوادگی کم‌کاری غدۀ تیروئید می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را در دوران بارداری افزایش دهد. زنان بارداری که یکی از بستگان خونی نزدیکشان مانند مادر یا خواهر آنها دچار بیماری تیروئید است، برای بررسی مشکلات تیروئید، باید غربالگری انجام دهند. توصیه می‌شود تمام زنان باردار پیش از اقدام برای بارداری و در جلسه‌های متعدد معاینات پیش از بارداری برای بررسی عملکرد غدۀ تیروئید آزمایش بدهند.

تیروئید درمان نشده در دوران بارداری ممکن است به زایمان زودرس، پره اکلامپسی )افزایش شدید فشار خون)، سقط جنین و وزن کم هنگام تولد منجر شود.

کم‌کاری غدۀ تیروئید

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فعالیت تیروئید کاهش یافته و به مقدار کافی هورمون تیروئید ترشح نکند، بنابراین، سرعت بسیاری از اعمال بدن کاهش می‌یابد. کم‌کاری تیروئید در بارداری معمولاً به دلیل بیماری خود-ایمنی به‌اسم بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s disease) رخ می‌دهد. در صورت ابتلای فرد به بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی او با تولید آنتی‌بادی‌هایی به تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می‌زنند بنابراین، تیروئید قادر به تولید هورمون نخواهد‌بود.

علائم کم‌کاری غدۀ تیروئید اغلب ملایم و نامحسوس است. این علائم معمولاً به آرامی شروع می‌شود و ممکن است فرد طی سال‌های زیادی متوجه وجود مشکل نشود. علائم شایع این مشکل عبارتند از:

خستگی دائم

افزایش وزن

یبوست

افسردگی

حرکت‌ها و افکار کند و آهسته

درد عضلانی و ضعف

گرفتگی عضلانی

خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست

موها و ناخن‌های شکننده

از دست دادن میل جنسی

درد، بی‌حسی یا احساس گزگز در انگشت‌ها

کم‌کاری تیروئید باعث کمبود هورمون تیروئید در دوران بارداری می‌شود. این موضوع می‌تواند تأثیر منفی بر رشد مغز و سایر اندام‌های جنین داشته باشد و ممکن است منجر به پایین بودن هوش کودک پس از تولد شود. درمان نشدن یا درمان ناقص کم‌کاری تیروئید در زنان باردار می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

سقط جنین

تولد نوزاد نارس

پره اکلامپسی

تولد نوزاد مرده

با تشخیص به موقع کم‌کاری تیروئید، معمولاً پزشک می‌تواند با تجویز داروی مناسب از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.

پرکاری غدۀ تیروئید

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که تیروئید، بیش‌از‌حد هورمون تولید می‌کند. این بیماری سبب تسریع بسیاری از فرایند‌ها در بدن می‌شود. پرکاری تیروئید در دوران بارداری معمولاً به دلیل بیماری خود-ایمنی به‌اسم بیماری گریوز (Graves’ disease) به وجود می‌آید. بیماری‌های خود-ایمن زمانی رخ می‌دهند که آنتی‌بادی‌ها (سلول‌هایی در بدن که برای مقابله با عفونت‌ها می‌جنگند) به‌اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله کنند. در صورت ابتلای فرد به بیماری گریوز، سیستم ایمنی او، آنتی‌بادی‌هایی را ترشح می‌کند که موجب تولید هورمون‌های زیادی از تیروئید می‌شود. در موارد نادر، پرکاری تیروئید با بیماری صبحگاهی به‌اسم استفراغ شدید حاملگی (Hyperemesis gravidarum) مرتبط است. هم‌چنین گاهی پرکاری تیروئید به دلیل ندول‌های تیروئید به وجود می‌آید. ندول‌ها، غده‌هایی در داخل تیروئید هستند که هورمون‌های تیروئید بسیاری تولید می‌کنند.

 در چنین شرایطی پزشک ممکن است با تجویز برخی از داروهای بی‌خطر در بارداری، بیماری را کنترل کند. بنابراین تحت نظر قرار دادن سطح هورمون‌های تیروئیدی از طریق آزمایش خون در دوران بارداری ضروری است.

سطوح بسیار بالایی از هورمون HCG ممکن است باعث تحریک غدۀ تیروئید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی بیشتری شود. این امر ممکن است منجر به بروز پرکاری تیروئید به طور موقت در سه ماهۀ اول شود. این شرایط که با ویار یا بیماری صبحگاهی شدید نیز همراه است، نیاز به درمان دارویی ندارد و معمولاً با کاهش سطح HCG در سه ماهۀ دوم از بین می‌رود. کم‌کاری تیروئید فرایندهای متابولیکی بدن را کند می‌کند، درحالی‌که پرکاری تیروئید به آنها سرعت می‌بخشد. به همین دلیل، کاهش وزن یکی از علائم شایع پرکاری تیروئید است. اگر به پرکاری تیروئید مبتلا باشید، ممکن است برخی از علائم زیر را مشاهده کنید، اما بعید است که همۀ آنها در یک نفر وجود داشته باشد:

کاهش وزن بدون علت یا غیرمنتظره

نوسان‌های خلقی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری و عصبانیت

مشکلات پوستی، قرمز شدن کف دست یا خارش و کهیر

اختلالات خواب

افزایش اشتها

احساس خستگی دائمی

تورم گردن

ضعف عضلانی

بیش‌فعالی

اسهال و وجود چربی اضافی در مدفوع

تحمل نکردن گرما و تعرق بیش از حد

پرکاری تیروئید در دوران بارداری اگر به خوبی مدیریت نشود، می‌تواند بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. برخی از مشکلاتی که ممکن سلامت جنین را تهدید کند عبارتند از:

سقط شدن جنین

جدا شدن زودرس جفت

زایمان پیش از موعد

پره اکلامپسی

تولد نوزاد مرده

وزن کم هنگام تولد

در صورت درمان نشدن پرکاری تیرویئید یا درمان ناقص آن، ریسک نارسایی قلبی یا پرکاری تیروئید در نوزاد یا تولد نوزاد مرده افزایش پیدا می‌کند. همچنین پرکاری تیروئید می‌تواند یکی از دلایل ناباروری زنان باشد.

تشخیص اختلالات در عملکرد تیروئید

پزشک در صورت وجود نشانه‌های پرکاری یا کم‌کاری تیروئید در معاینات بارداری، ممکن است برای بررسی وضعیت عملکرد غدۀ تیروئید، آزمایش خون را برای مادر تجویز کند. در آزمایش خون بررسی عملکرد تیروئید، پزشک با بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون می‌تواند مشکلات عملکرد غدۀ تیروئید را تشخیص دهد. در این آزمایش، سطح هورمون‌های زیر در خون مادر اندازه‌گیری می‌شود:

هورمون تیروئیدی تیروکسین یا T4

هورمون تیروئیدی تری‌یدوتیرونین T3

هورمون تحریک‌کنندۀ تیروئید یا TSH

معمولا" در یک حاملگی طبیعی در همان اوایل، T4 شروع به افزایش می کند و حداکثر میزان آن بعد از اواسط حاملگی است، سپس یک کاهش متوسط در اواخر حاملگی روی می دهد.  T3 نیز شرایطی مثل T4 دارد. علت افزایش T3 و T4 در حاملگی، افزایش تولید TBG است، به همین علت برای ارزیابی عمکرد تیرویید در حاملگی  بهتر است  FT4 و FT3  اندازه گیری شوند که معمولا" در محدوه طبیعی قرار دارند. ( البته اوایل حاملگی در میزان حداکثر نرمال و اواخر حاملگی در میزان حداقل نرمال هستند).

گنادوتروپین جفتی بتا  (Beta HCG)  به دلیل تشابه ساختاری با هورمون محرک تیروئید (TSH)  باعث تحریک تیروئید از سه ماهه اول بارداری می شود . فعالیت تیروتروپیک HCG همچنین باعث کاهش TSH سرم در سه ماهه اول می شود به طوری که زنان باردار غلظت سرمی TSH کمتری نسبت به زنان غیر باردار دارند .

در مواردی که شک به کم کاری تیرویید در یک خانم باردار وجود دارد، اندازه گیری TSH حساسترین آزمایش تشخیصی بوده و اگر مقدار آن بالا باشد گام بعدی اندازه گیری FT4 است که FT4↓ و TSH↑ بیانگر تشخیص هیپوتیروییدی اولیه است. بعد از شروع درمان با لووتیروکسین 4 تا 6 هفته بعد TSH را اندازه گیری و دوز دارو را تنظیم می کنند. درمورد زنان غیرباردار هیپوتیرویید که با درمان تحت کنترل هستند و قصد حاملگی دارند FT4 و TSH را 4 تا 8 هفته بعد از حاملگی اندازه گیری میکنند و سپس میزان سرمی TSH هر 2 ماه یک بار تا هنگام زایمان اندازه گیری می شود. پس از انجام زایمان هم بدون هیچ تغییری در دوز لووتیروکسین بیمار را پیگیری کرده و 6 هفته بعد TSH را مجددا" اندازه گیری می کنند.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی  راز ، یکی از دقیق ترین و بهترین آزمایشگاه ها  برای آزمایشات هورمونی در شهر شیراز می باشد که با بهره مندی از تجهیزات مدرن آزمایشگاهی و پزشکان مجرب خدمات را با کیفیت عالی به مراجعین خود ارائه می دهد.
همچنین امکان نمونه گیری در منزل فراهم شده تا بتوانید بدون مراجعه حضوری در سریع ترین زمان جواب آزمایش خود را دریافت نمایید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان با مشاورین ما از طریق راه‌های ارتباطی ذیل در تماس باشید.