آبله میمون( Mpox) ؛ خطری در کمین سلامت جهانی

سازمان جهانی بهداشت در هفته های اخیر اعلام کرد که گسترش روزافزون آبله میمون (Mpox) در آفریقا یک وضعیت اضطراری بهداشتی در جهان ایجاد کرده است. متاسفانه هشدار داده شده که این ویروس ممکن است در نهایت به مرزهای بین المللی نیز سرایت کند.

حقایق کلیدی آبله میمون (Mpox)

• آبله میمون (Mpox) یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس آبله میمون، گونه‌ای از جنس Ortho Poxvirus ایجاد می شود. دو نوع  مختلف وجود دارد : کلاد I و کلاد II
• علائم شایع آبله میمون (Mpox) عبارتند از : ضایعات پوستی یا مخاطی که می تواند به مدت 2 تا 4 هفته همراه با تب، سردرد، دردهای عضلانی، کمردرد، کم انرژی و تورم غدد لنفاوی ادامه یابد.
• آبله میمون (Mpox) می تواند از طریق تماس فیزیکی با فرد مبتلا،  مواد آلوده یا حیوانات آلوده ، به انسان منتقل شود.
• تایید آزمایشگاهی آبله میمون (Mpox) با آزمایش نمونه گرفته شده از  ضایعه پوستی و  با روش  PCR  انجام می‌شود.
• آبله میمون (Mpox) با مراقبت‌های حمایتی درمان می شود. واکسن‌ها و داروهایی که برای آبله ساخته شده و برای استفاده در برخی کشورها تأیید شده‌اند، می‌توانند در برخی شرایط برای آبله میمون استفاده شوند.
• در سال 2022 تا 2023 شیوع جهانی آبله میمون (Mpox) توسط سویه ای به نام clade

 IIb ایجاد شد.

• با پرهیز از تماس فیزیکی با فردی که دارای آبله میمون (Mpox) است، می توان از سرایت  آبله میمون جلوگیری کرد.
• واکسیناسیون می‌تواند به پیشگیری از عفونت برای افراد در معرض خطر، کمک کند.

در ادامه به بررسی اجمالی این بیماری پرداخته شده است .

 همه چیز درباره بیماری نادر آبله میمونی(mpox)

Mpox، که پیش‌تر به نام آبله میمون شناخته می‌شد، یک بیماری نادر ویروسی است که به دلیل عفونت با ویروس آبله میمونی ایجاد می‌شود. این ویروس متعلق به همان خانواده‌ای است که ویروس آبله (طاعون قرمز) را به وجود می‌آورد. هرچند این بیماری عمدتاً در مناطق خاصی از آفریقا مشاهده می‌شود، اما در سال‌های اخیر در دیگر نقاط جهان نیز گزارش شده است. افراد مبتلا به Mpox، اغلب علائمی شبیه به آنفولانزا از جمله تب و لرز را تجربه می‌کنند و در کنار آن، ضایعات  پوستی که ممکن است هفته‌ها طول بکشند، نیز ظاهر می‌شوند. مهم است بدانید که این بیماری هیچ ارتباطی با آبله مرغان ندارد و معمولا بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد.

ویروس Mpox از طریق تماس نزدیک با فرد یا حیوان آلوده منتقل می‌شود و دارای دو نوع شناخته شده است: یکی با منشأ آفریقای مرکزی (Clade I) و دیگری از غرب آفریقا (Clade II)  . شیوع جهانی اخیر، که از سال 2022 آغاز شد، توسط Clade IIb که زیرگروهی از نوع غرب آفریقا است و شدت کمتری دارد، ایجاد شده است.

اگرچه آبله میمونی بیماری نادری است، اما تعداد موارد آن در آفریقا و حتی در مناطقی که قبلاً با این عفونت مواجه نشده بودند، در حال افزایش است. این بیماری که عمدتاً در آفریقا و بیشتر در کودکان زیر 15 سال مشاهده می‌شد، اکنون در سال‌های اخیر در کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده، اروپا و استرالیا نیز گسترش یافته است.

علائم آبله میمونی: نشانه‌ها و تظاهرات بالینی

علائم آبله میمونی معمولاً بین 6 تا 13 روز پس از عفونت ظاهر می‌شوند و می‌توانند به تدریج تشدید شوند. این بیماری با علائم عمومی مانند تب، سردرد، لرز، ضعف جسمانی و تورم غدد لنفاوی شروع می‌شود. از سوی دیگر، بثورات پوستی نیز از نشانه‌های اختصاصی این بیماری است که ممکن است به صورت زخم‌های مخاطی در دهان، بینی، گلو یا دستگاه گوارش ظاهر شود. درد کمر و دردهای عضلانی نیز از دیگر علائم این بیماری هستند که به شدت می‌توانند فرد را تحت تأثیر قرار دهند.

بثورات پوستی در آبله میمونی ابتدا به صورت برآمدگی‌های صاف و قرمز ظاهر می‌شوند که معمولاً دردناک هستند. این برجستگی‌ها به تدریج تبدیل به تاول‌هایی پر از چرک می‌شوند که ممکن است باعث خارش یا درد شدید شوند. در نهایت، این تاول‌ها پوسته پوسته شده و ریزش می‌کنند. این فرآیند می‌تواند بین دو تا چهار هفته طول بکشد و در برخی موارد، فرد ممکن است تنها چند ضایعه پوستی داشته باشد، در حالی که برخی دیگر ممکن است صدها ضایعه پوستی تجربه کنند.

همه افراد مبتلا به آبله میمونی تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند. برخی افراد ممکن است فقط بثورات پوستی بدون علائم دیگر داشته باشند یا علائم عمومی مانند تب و لرز قبل از ظهور بثورات ظاهر شوند. در موارد نادر، ممکن است اصلاً هیچ جوشی مشاهده نشود. با این حال، حتی در صورت عدم بروز تمامی علائم، فرد همچنان می‌تواند این ویروس را از طریق تماس نزدیک به دیگران منتقل کند.

انتقال ویروس آبله میمونی: راه‌های شایع انتشار بیماری

ویروس آبله میمونی عمدتاً از طریق تماس نزدیک با افراد یا حیوانات آلوده یا از طریق تماس با مواد آلوده به ویروس منتقل می‌شود. این ویروس از طریق تماس مستقیم پوست با پوست یا از طریق غشاهای مخاطی مانند دهان، بینی، و چشم‌ها وارد بدن می‌شود. همچنین، در طول رابطه جنسی و هر گونه تماس نزدیک فیزیکی نیز می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. افرادی که چندین شریک جنسی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این ویروس قرار دارند.

انتقال ویروس از حیوانات به انسان نیز می‌تواند رخ دهد، به ویژه از طریق گاز گرفتن یا خراش حیوانات آلوده. فعالیت‌هایی مانند شکار، کندن پوست حیوانات، پخت و پز و خوردن گوشت حیوانات آلوده نیز می‌توانند منجر به انتقال ویروس شوند. مطالعات بیشتری در حال انجام است تا گستردگی انتشار ویروس در میان حیوانات مختلف بهتر درک شود، اما خطر انتقال به انسان همچنان وجود دارد.

افراد می‌توانند از طریق تماس با اشیاء آلوده مانند لباس‌ها، ملحفه‌ها، و وسایل جراحی یا در محیط‌های اجتماعی مانند سالن‌های تتو نیز به آبله میمونی مبتلا شوند. اهمیت رعایت بهداشت و اجتناب از تماس با وسایل آلوده نمی‌تواند به اندازه کافی تأکید شود. توجه به این نکات می‌تواند از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کند و از بروز موارد جدید جلوگیری نماید.

تشخیص

برای تشخیص صحیح و بررسی شیوع عفونت در سطح جمعیت ، روش های ویروس شناسی بکار برده می شوند . تایید صریح عفونت mpox با استفاده از روش های تشخیصی مستقیم و غیرمستقیم انجام می شود.  در آزمایشات مستقیم، نمونه بالینی برای وجود ویروس، اسیدهای نوکلئیک ویروسی یا آنتی ژن بررسی می شود. برای این منظور،PCR  و  آزمایش‌های تقویت اسید نوکلئیک ) (NAATs) معمولاً برای شناسایی توالی‌های DNA ) که ماده ژنتیکی ویروس را تشکیل می‌دهند، استفاده می‌شوند. در مقابل، تست‌های  غیرمستقیم، پاسخ ایمنی بیمار را در برابر عفونت ویروسی تشخیص می‌دهند.

علاوه بر تکنیک‌های آزمایشگاهی برای تشخیص mpox ،چندین مطالعه تغییرات بیوشیمیایی و شیمیایی خونی را که در طول پیشرفت بالینی در بیماران mpox دخیل هستند، بررسی کرده‌اند. سطوح برخی از بیومارکرها بسته به مرحله بالینی بیماری تغییر یافته است. در مقایسه با افراد سالم، بیومارکرهای بالینی مرتبط با عفونت mpox عبارتند از ترومبوسیتوپنی، لکوسیتوز، هیپوآلبومینمی، سطح پایین نیتروژن اوره خون و افزایش سطح ترانس آمیناز. در میان این بیومارکرها، ترومبوسیتوپنی به عنوان شایع ترین تغییر بیوشیمیایی در بیماران در نظر گرفته می شود. چندین مطالعه نیز نشان دادند که میزان آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)  و آلانین آمینوترانسفراز(ALT)  افزایش یافته است اما ارزش پیش آگهی ضعیفی دارند . در کنار این تست ها ،  افزایش سطوح چندین سایتوکین در بیماران mpox(بدون توجه به شدت بیماری)، از جمله اینترلوکین IL-1RA، IL-1β، IL-2R، IL-4، IL-5، IL-6 گزارش شده است. IL-8، IL-13، IL-15، IL-17، CCL5 و CCL2 در موارد شدید، غلظت IL-10، IL-2R، CCL5، و فاکتور محرک کلنی گرانولوسیت -ماکروفاژها (GM-CSF) بیشتر در بیماران مبتلا به بیماری خفیف مشاهده شده است . نکته مهم این است که هیچ بیومارکر واحدی نمی تواند برای تایید یا رد یک مورد عفونت mpox استفاده شود، بنابراین یک آزمایش تشخیصی آزمایشگاهی باید برای همه انجام شود.

درمان آبله میمونی

آبله میمونی به طور کلی یک بیماری خود محدود شونده است که بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. علائم این بیماری معمولاً بین دو تا چهار هفته طول می‌کشند تا کاملاً برطرف شوند. پس از تشخیص، پزشک وضعیت بیمار را به دقت بررسی کرده و سعی می‌کند با استفاده از روش‌های تسکین‌دهنده، علائم را کاهش داده و از کم‌آبی بدن جلوگیری کند. همچنین در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی ثانویه، ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.

در حال حاضر هیچ درمان ضد ویروسی تأیید شده‌ای برای Mpox وجود ندارد. با این حال، در موارد شدید، پزشکان ممکن است داروهای ضد ویروسی مانند سیدوفوویر یا تکوویریمات را تجویز کنند. این داروها در اصل برای درمان سایر عفونت‌های ویروسی مانند آبله تأیید شده‌اند، اما هنوز تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی آن‌ها در درمان آبله میمونی لازم است. در هر صورت، مدیریت صحیح و تسکین علائم نقش بسیار مهمی در روند بهبودی ایفا می‌کند.

افراد مبتلا به Mpox باید در طول دوره بیماری خود، از تماس نزدیک با دیگران اجتناب کنند تا از انتقال ویروس جلوگیری شود. مراقبت‌های بهداشتی مناسب و رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر عوارض و تسریع روند بهبودی کمک کند. علاوه بر این، آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند به جلوگیری از شیوع بیشتر این بیماری کمک کند.

خطرات و پیامدهای احتمالی

آبله میمونی می‌تواند به عوارض جدی منجر شود، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا دچار بیماری‌های مزمن هستند. این ویروس می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های ثانویه در پوست شود که منجر به آبسه یا آسیب‌های جدی پوستی می‌شود. از دیگر عوارض جدی آبله میمونی می‌توان به ذات‌الریه، عفونت‌های قرنیه که ممکن است به از دست دادن بینایی منجر شود، و التهاب مغز (انسفالیت) اشاره کرد که همه این موارد می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند.

کودکان، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از آبله میمونی هستند. به عنوان مثال، عفونت قرنیه ناشی از ویروس Mpox می‌تواند به از دست دادن بینایی منجر شود و التهاب قلب (میوکاردیت) نیز ممکن است عوارضی جدی ایجاد کند. علاوه بر این، بیماران ممکن است به دلیل عفونت شدید و گسترده در بدن دچار سپسیس شوند که یک وضعیت بحرانی و کشنده است.

هرچند مرگ در اثر آبله میمونی نادر است، اما عوارض آن می‌تواند به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا به HIV که بیماری‌شان کنترل نشده است و کسانی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری‌های جدی و مرگ ناشی از Mpox هستند. بنابراین، شناسایی به موقع علائم و درمان‌های مناسب می‌تواند در پیشگیری از عوارض جدی و حفظ سلامت عمومی تأثیر بسزایی داشته باشد.

تفاوت آبله میمونی و آبله مرغان

با وجود شباهت‌هایی که در ظاهر این دو بیماری وجود دارد، آبله میمونی و آبله مرغان توسط ویروس‌های مختلفی ایجاد می‌شوند. آبله میمونی یا Mpox به وسیله یک ویروس ارتوپاکس ایجاد می‌شود، در حالی که آبله مرغان ناشی از یک ویروس تبخال است. هر دو ویروس می‌توانند از طریق تماس مستقیم پوست به پوست منتقل شوند، اما آبله مرغان بسیار مسری‌تر است و با سرعت بیشتری در میان افراد گسترش می‌یابد.

یکی از تفاوت‌های اصلی میان این دو بیماری، تورم غدد لنفاوی است که در افراد مبتلا به آبله میمونی بیشتر مشاهده می‌شود، در حالی که این علامت در آبله مرغان کمتر دیده می‌شود. همچنین، شکل و توزیع بثورات پوستی در این دو بیماری متفاوت است. در حالی که آبله مرغان به سرعت در سطح بدن پخش می‌شود، آبله میمونی ممکن است به صورت موضعی‌تر با تاول‌های پر از چرک و طولانی‌مدت بروز کند.

اگرچه هر دو بیماری می‌توانند جدی باشند، اما سطح هشدار و اقدامات پیشگیرانه در برابر آبله میمونی باید با دقت بیشتری رعایت شود. شناخت تفاوت‌های میان این دو بیماری می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و درمان مناسب‌تر کمک کند و از اشتباهات احتمالی در مراقبت از بیماران جلوگیری کند.

پیشگیری از آبله میمونی

پیشگیری از آبله میمونی نیازمند رعایت مجموعه‌ای از اصول بهداشتی و پیشگیرانه است. اجتناب از تماس نزدیک و مستقیم با افرادی که دارای بثورات پوستی مشکوک به آبله میمونی هستند، از جمله مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است. همچنین، افرادی که در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند یا به این مناطق سفر می‌کنند، باید از تماس با حیواناتی که ممکن است حامل ویروس باشند، خودداری کنند.

یکی دیگر از روش‌های پیشگیری موثر، واکسیناسیون است. اگرچه واکسن آبله میمونی در حال حاضر به صورت گسترده در دسترس نیست، اما برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند، توصیه می‌شود. مشاوره با پزشک برای بررسی نیاز به واکسیناسیون و انجام اقدامات لازم می‌تواند از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کند.

در نهایت، رعایت بهداشت فردی و اجتماعی نیز نقش مهمی در جلوگیری از گسترش آبله میمونی ایفا می‌کند. شستشوی مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی، و اجتناب از اشتراک‌گذاری وسایل شخصی با دیگران از جمله راه‌های ساده ولی موثر برای کاهش خطر انتقال این ویروس هستند. با انجام این اقدامات پیشگیرانه، می‌توان به طور موثری از خود و جامعه در برابر آبله میمونی محافظت کرد.

آیا آبله میمونی کشنده است؟

اگرچه آبله میمونی به طور کلی به عنوان یک بیماری نادر و معمولاً غیرکشنده شناخته می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است منجر به مرگ شود. به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، خطر بروز عوارض جدی‌تر و حتی مرگ افزایش می‌یابد. مرگ و میر ناشی از آبله میمونی معمولاً نادر است، اما این بیماری می‌تواند منجر به عوارضی مانند ذات الریه، التهاب مغز (انسفالیت) و عفونت‌های شدید پوستی شود که در مواردی تهدید کننده زندگی هستند.

در شیوع اخیر، میزان مرگ و میر ناشی از آبله میمونی در مناطق مختلف متفاوت بوده است. نوع ویروس Clade I، که عمدتاً در آفریقای مرکزی مشاهده می‌شود، میزان مرگ و میر بالاتری دارد در حالی که نوع Clade II، که در غرب آفریقا و سایر نقاط جهان شیوع دارد، کمتر کشنده است. با این حال، مهم است که به محض مشاهده علائم، به پزشک مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

به طور کلی، با توجه به اینکه آبله میمونی می‌تواند باعث عوارض جدی و حتی مرگ شود، اهمیت دارد که به علائم این بیماری توجه کنید و در صورت نیاز، به موقع اقدام کنید. آگاهی از خطرات احتمالی و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش احتمال بروز عوارض و حفظ سلامت شما و اطرافیانتان کمک کند.

وضعیت آبله میمونی در ایران

به گزارش خبرگزاری‌های ایران و سخنگوی وزارت بهداشت، سه‌شنبه ۱۶ اوت (۲۵ مرداد) اولین مورد ابتلا به آبله میمون در ایران ثبت شد.

مبتلا خانمی ۳۴ ساله و ساکن اهواز است که پس از مشاهده ضایعات پوستی به همراه خانواده‌اش مراجع بهداشتی مربوطه را مطلع ساخته است. این بیمار بلافاصله قرنطینه شده و پس از تایید آزمایش‌های اولیه و نهایی در حال طی کردن دوره بیماری در منزل خود است. پدرام پاک آیین همچنین تصریح کرد که ویروس آبله میمون کشندگی بالایی ندارد.

تا کنون بیش از ۳۱هزار مورد ابتلا به آبله میمون در سراسر جهان گزارش شده است. پیش‌تر گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر مشاهده این بیماری در اهواز منتشر شده بود اما محمد علوی، رئیس مرکز بهداشت خوزستان آن‌ها را تکذیب کرده بود.

اولین مورد مرگ بر اثر این بیماری در آسیا، روز اول اوت و در هند گزارش شد و بیمار مردی ۲۲ ساله بود.

منبع :

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mpox

Clinical and laboratory diagnosis of monkeypox (mpox): Current status and future directions.Severino Jefferson Ribeiro da Silva,1,∗ Alain Kohl,2 Lindomar Pena,3 and Keith Pardee1,4, iScience. 2023 Jun 16; 26(6): 106759.Published online

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22371-monkeypox

تهیه کننده :

مرضیه آزاد ، کارشناس ارشد ایمنی شناسی پزشکی -واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی راز

دکتر عزت اله اسدی ، متخصص پاتولوژیست بالینی- آزمایشگاه راز