Homa-index یا ارزیابی مدل هوموستاتیک روشی برای ارزیابی عملکرد سلولهای بتا پانکراس و مقاومت به انسولین است که با توجه به قند خون ناشتا و انسولین یا C-پپتید بدست می آید. اساس این شاخص بر این اصل استوار است که غلظت انسولین و قند خون به فیدبک گلوکز بر روی سلول های بتا پانکراس در جهت افزایش ترشح انسولین مرتبط است. دو معادله برای Homa-index وجود دارد:
HOMA-IR= (glucose in mmol/L x insulin in mIU/mL)/22.5
HOMA-B= (20 x insulin in mIU/mL)/(glucose in mmol/L – 3.5)
معادله اول (HOMA-IR) برای ارزیابی مقاومت به انسولین و معادله دوم (HOMA-B) برای بررسی عملکرد سلول های بتا پانکراس استفاده می شود.
افزایش سطح گلوکز خون ناشتا نشان دهنده یک مکانیسم جبرانی است که در صورت کاهش ظرفیت ترشحی انسولین، سطح انسولین ناشتا را در حد معینی حفظ می کند و سطح انسولین ناشتا به نسبت مستقیمی با کاهش حساسیت به انسولین، افزایش می یابد. در واقع، هایپرگلایسمی در دیابت ناشی از فیدبک بین کبد و سلول های بتا پانکراس است. میزان این هایپرگلایسمی توسط ترکیبی از نقص سلول های بتا پانکراس و مقاومت به انسولین تعیین می شود.
در این روش جهت برآورد و تخمین مقاومت یا حساسیت به انسولین و عملکرد سلولهای بتای پانکراس از مقادیر انسولین و گلوکز ناشتای فرد استفاده می شود. کارکرد تشخیصی HOMA از هریک از آنالیت های گلوکز و انسولین به تنهایی بسیار بالاتر می باشد.
با محاسبه ی HOMA.IR پزشک می تواند به کمک یک مدل ریاضی از وضعیت ارگان‌های اصلی و موثر در برهم کنش [interaction] گلوکز/ انسولین اطلاعات سودمندی را به دست آورد. به نوعی با محاسبه ی HOMA حساسیت به انسولین به پارامتری کمّی تبدیل می شود.
